Travma daha sonrası gerilim bozukluğu kişiyi çok korkutan, dehşet ortasında bırakan, çaresizlik yaratan, birçok sefer sıra dışı ve beklenmedik bir biçimde gerçekleşen olayların tetiklediği bir ruhsal travma ya da ruh sıhhati durumudur. TSSB oluşması için kişinin evvela travmatik bir olaya maruz kalması yahut tanıklık etmesi gerekir. İnsan ömründe sorun ve ıstırap yaratan bir epeyce olay olur, fakat bunların tümü ruhsal travma yaratmaz. Toplumda ruhsal travmalara yol açan olaylar epey yaygındır. Bu olayları özetlemek gerekirse kısaca;
Savaşlar, patlamalar
Doğal Afetler (deprem, sel, yangın)
Hücum, tecavüz, azap
Kazalar
Aile içi şiddet
Çocuklukta yaşanan taciz
Beklenmedik vefatlar
Ciddi-ölümcül hastalıklara yakalanma
Toplumda ruhsal travmaya yol açan olaylar pek yaygındır. Araştırmalar her iki şahıstan birinin bu tıp olaylarla ömründe en az bir sefer karşılaştığını gösteriyor. Ruhsal travmayla müsabaka bahtı herkes için eşit değildir ve her yaştan beşerde travma daha sonrası gerilim bozukluğu olabilir. Kişinin ortasında bulunduğu kurallar, yaşadığı yer, çalıştığı meslek vs. ruhsal travmayla müsabakası için pek büyük etkenlerden biridir. Ayrıyeten TSSB geliştirme riskini azaltan en kuvvetli faktör toplumsal dayanaktır. İkinci değerli gözetici faktör ise öz yeterliliktir.
BELİRTİLER
TSSB semptomları genel olarak dört kategoride sınıflandırılır.
İstem Dışı Gelen, Ortaya Giren Anılar ve bir daha Deneyimleme
Kişi travmatik olayla ilgili istenmeyen, üzücü anıları anımsayabilir, kabuslar bakılırsabilir, gözünün önüne gelen manzaralarla geriye dönüşler yaşayabilir. Kişi, travmatik olayı hatırlatan uyaranla karşılaştığında ağır ve bariz seviyede ani duygusal ve fizyolojik reaksiyonlar verebilir. Bu istem dışı travmatik anılar, bireye travmatik olayı geçmişte olmuş bitmiş bir olaydan çok, birebir canlılığıyla ‘şimdi ve burada’ yaşıyormuş tesirini verir.
Kaçınma
Kişi, istem dışı niyetlerle bir daha deneyimlemeye maruz kaldıkça, travmatik olayla ilgili meşakkat veren hisler, fikirler, anılar ve fizikî duyumlardan ve bunları tetikleyen çevresel uyaranlardan kaçınmaya çalışır.
Olumsuz Fikirler ve Hisler
Travmatik hadiseden daha sonra kişinin kanılarında ve his durumunda abartılı olumsuz değişimler görülür. Kişinin kendisine, başka insanlara ve dünyaya dair olumsuz değerlendirmeleri ve beklentileri oluşabilir ya da var ise daha da pekişebilir. Örneğin, ‘ben makus biriyim’, ‘kimseye itimat olmaz’, ‘Dünya büsbütün tehlikeli bir yer’ giibi inançları oluşabilir.
Çok Uyarılma ve Tepkisellik
Bu belirtiler içinde, çok sonluluk hali ve öfke patlamaları görülür. Bu çoklukla başka insanlara ve objelere fizikî yahut kelamlı hücum halinde kendini gösterir. Kişi pervasız yahut kendisine ziyan verici davranışlarda bulunabilir. Her an tetikte olma, basitçe ürkme hali ve konsantrasyonda kuvvetlikler görülebilir. Ayrıyeten uykuya dalmada, uykuda kalmada kuvvetlik yahut huzursuz ahenge üzere sorunları yaşanabilir. Bunun niçini, kişinin uykuya dalmasını sağlayacak kadar kendisini yatıştıramaması ya da uyurken gördüğü kabuslardan kaçınmaya çalışması olabilir.
TEDAVİ PROSEDÜRLERİ
Travma daha sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde öncelikli olarak kullanılan usul, psikoterapidir. bununla birlikte konuşma terapisi olarak da isimlendirilen çeşitli psikoterapi tipleri, hem travma daha sonrası gerilim bozukluğu belirtileri gösteren çocukları ve tıpkı vakitte yetişkinleri tedavi etmek için kullanılabilir. Travma daha sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde farklı psikoterapi çeşitleri bulunur.
FARMAKOLOJİK TEDAVİ: Tssb için oluşturulan tedavi rehberlerinde, psikoterapi birinci seçenek olarak değerlendirildikten daha sonra farmakoterapi ikinci seçenek olarak kıymetlendirilmektedir.
İSPATA DAYALI PSİKOTERAPİ: Bilişsel davranışçı terapi, Uzun vadeli maruz bırakma terapisi ve Bilişsel işlemleme terapisi ispata dayalı modellerdir.
EMDR: Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve bir daha Sürece. EMDR terapisinde maksat, geçmişte yaşanan rahatsız edici anıları bir daha işleyerek duyarsızlaştırmayı sağlamak, ezayı tetikleyen yahut arttıran mevcut durumları ele almak ve olumlu inanç ve hislerle geliştirilen olumlu davranışları gelecekte karşılaşılacak benzeri sıkıntılar karşısında gösterebilmektir.
Savaşlar, patlamalar
Doğal Afetler (deprem, sel, yangın)
Hücum, tecavüz, azap
Kazalar
Aile içi şiddet
Çocuklukta yaşanan taciz
Beklenmedik vefatlar
Ciddi-ölümcül hastalıklara yakalanma
Toplumda ruhsal travmaya yol açan olaylar pek yaygındır. Araştırmalar her iki şahıstan birinin bu tıp olaylarla ömründe en az bir sefer karşılaştığını gösteriyor. Ruhsal travmayla müsabaka bahtı herkes için eşit değildir ve her yaştan beşerde travma daha sonrası gerilim bozukluğu olabilir. Kişinin ortasında bulunduğu kurallar, yaşadığı yer, çalıştığı meslek vs. ruhsal travmayla müsabakası için pek büyük etkenlerden biridir. Ayrıyeten TSSB geliştirme riskini azaltan en kuvvetli faktör toplumsal dayanaktır. İkinci değerli gözetici faktör ise öz yeterliliktir.
BELİRTİLER
TSSB semptomları genel olarak dört kategoride sınıflandırılır.
İstem Dışı Gelen, Ortaya Giren Anılar ve bir daha Deneyimleme
Kişi travmatik olayla ilgili istenmeyen, üzücü anıları anımsayabilir, kabuslar bakılırsabilir, gözünün önüne gelen manzaralarla geriye dönüşler yaşayabilir. Kişi, travmatik olayı hatırlatan uyaranla karşılaştığında ağır ve bariz seviyede ani duygusal ve fizyolojik reaksiyonlar verebilir. Bu istem dışı travmatik anılar, bireye travmatik olayı geçmişte olmuş bitmiş bir olaydan çok, birebir canlılığıyla ‘şimdi ve burada’ yaşıyormuş tesirini verir.
Kaçınma
Kişi, istem dışı niyetlerle bir daha deneyimlemeye maruz kaldıkça, travmatik olayla ilgili meşakkat veren hisler, fikirler, anılar ve fizikî duyumlardan ve bunları tetikleyen çevresel uyaranlardan kaçınmaya çalışır.
Olumsuz Fikirler ve Hisler
Travmatik hadiseden daha sonra kişinin kanılarında ve his durumunda abartılı olumsuz değişimler görülür. Kişinin kendisine, başka insanlara ve dünyaya dair olumsuz değerlendirmeleri ve beklentileri oluşabilir ya da var ise daha da pekişebilir. Örneğin, ‘ben makus biriyim’, ‘kimseye itimat olmaz’, ‘Dünya büsbütün tehlikeli bir yer’ giibi inançları oluşabilir.
Çok Uyarılma ve Tepkisellik
Bu belirtiler içinde, çok sonluluk hali ve öfke patlamaları görülür. Bu çoklukla başka insanlara ve objelere fizikî yahut kelamlı hücum halinde kendini gösterir. Kişi pervasız yahut kendisine ziyan verici davranışlarda bulunabilir. Her an tetikte olma, basitçe ürkme hali ve konsantrasyonda kuvvetlikler görülebilir. Ayrıyeten uykuya dalmada, uykuda kalmada kuvvetlik yahut huzursuz ahenge üzere sorunları yaşanabilir. Bunun niçini, kişinin uykuya dalmasını sağlayacak kadar kendisini yatıştıramaması ya da uyurken gördüğü kabuslardan kaçınmaya çalışması olabilir.
TEDAVİ PROSEDÜRLERİ
Travma daha sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde öncelikli olarak kullanılan usul, psikoterapidir. bununla birlikte konuşma terapisi olarak da isimlendirilen çeşitli psikoterapi tipleri, hem travma daha sonrası gerilim bozukluğu belirtileri gösteren çocukları ve tıpkı vakitte yetişkinleri tedavi etmek için kullanılabilir. Travma daha sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde farklı psikoterapi çeşitleri bulunur.
FARMAKOLOJİK TEDAVİ: Tssb için oluşturulan tedavi rehberlerinde, psikoterapi birinci seçenek olarak değerlendirildikten daha sonra farmakoterapi ikinci seçenek olarak kıymetlendirilmektedir.
İSPATA DAYALI PSİKOTERAPİ: Bilişsel davranışçı terapi, Uzun vadeli maruz bırakma terapisi ve Bilişsel işlemleme terapisi ispata dayalı modellerdir.
EMDR: Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve bir daha Sürece. EMDR terapisinde maksat, geçmişte yaşanan rahatsız edici anıları bir daha işleyerek duyarsızlaştırmayı sağlamak, ezayı tetikleyen yahut arttıran mevcut durumları ele almak ve olumlu inanç ve hislerle geliştirilen olumlu davranışları gelecekte karşılaşılacak benzeri sıkıntılar karşısında gösterebilmektir.