Sönme Nedir Öğrenme ?

Emir

New member
Sönme Nedir?

Sönme, psikolojide öğrenme süreciyle ilgili önemli bir kavramdır. Klasik koşullanma (Pavlov’un köpek deneyleri) ve edimsel koşullanma (Skinner’ın deneyleri) gibi teorilerde yer alan sönme, bir davranışın zamanla azalması ve sonunda kaybolması olarak tanımlanabilir. Başka bir deyişle, bir organizmanın önceki öğrenilmiş davranışlarını sürdürme yeteneğini kaybetmesi durumudur. Bu fenomen, öğrenme süreçlerinde zayıf ya da geçici bağlantıların yok olmasına neden olur.

Öğrenme teorileri, sönmenin neden ve nasıl gerçekleştiğini çeşitli açılardan ele alır. Bu, genellikle belirli bir uyarana ya da duruma tepki gösteren organizmanın, bu tepkiyi vermemeye başlamasıyla ortaya çıkar. Sönme, öğrenmenin bir yönü olduğu gibi, bazen istemsiz davranışların ve alışkanlıkların silinmesi için de gereklidir.

Sönme Neden Olur?

Sönme, organizmaların çevreleriyle etkileşimlerinde dinamik bir süreçtir. Genellikle şu durumlarda gerçekleşir:

1. Teşviklerin Yetersizliği: Öğrenilmiş bir davranışın sürdürülebilmesi için sürekli bir uyarıcıya ihtiyaç vardır. Eğer bu uyarıcı (örneğin, ödül ya da ceza) ortadan kalkarsa, organizmanın bu davranışı sergileme olasılığı düşer. Bu durum sönme olarak tanımlanır.

2. Koşulların Değişmesi: Belirli bir çevresel ya da sosyal koşulda öğrenilen bir davranış, koşullar değiştiğinde etkisini kaybedebilir. Bu da sönmeye yol açar. Örneğin, bir çocuğun ebeveynlerinin sürekli ödüllendirdiği bir davranış, okulda ya da dışarıda bu ödüllerin olmaması durumunda sönmeye başlayabilir.

3. Alışkanlıkların Zayıflaması: Organizmanın eski alışkanlıkları, yeni deneyimlerin etkisiyle zayıflayabilir. Bu durum, öğrenilen davranışların terk edilmesine ya da silinmesine neden olabilir.

4. Rekabet Eden Davranışlar: Yeni öğrenilen bir davranış, önceki davranışlarla rekabet edebilir ve eski davranışın unutulmasına sebep olabilir.

Sönme Öğrenmeyi Nasıl Etkiler?

Sönme, öğrenme sürecinin önemli bir parçasıdır. Organizmalar, çevresel değişimlere, ödül sistemlerine ve sosyal koşullara göre davranışlarını modifiye ederler. Bu, öğrenilen davranışların sadece kazanılmadığını, aynı zamanda kaybolabileceğini gösterir. Örneğin, bir köpek koşullanmış bir tepkiyi, her seferinde ödül almadığında zamanla unutabilir. Bu süreç, öğrenmenin kalıcı olmadığını ve çevresel faktörlere bağlı olarak değişebileceğini gösterir.

Sönme, aynı zamanda pozitif ve negatif pekiştirme ile de ilişkilidir. Eğer bir organizma, ödül almadan belirli bir davranışı tekrarlamaya devam ederse, bu davranış zamanla sönmeye yüz tutar. Aynı şekilde, negatif pekiştirmeler (cezalandırma) de bir davranışın yok olmasına yol açabilir.

Sönme ile İlgili Sorular ve Cevaplar

1. Sönme ile unutur muyuz?

Sönme, öğrenilen bilgilerin unutulması anlamına gelmez. Zihinsel bir bağlantının zayıflaması ve davranışın artık sergilenmemesi durumudur. Yani, bir davranış zamanla yok olabilir, ancak bunun anlamı o davranışı tamamen unuttuğumuz değildir.

2. Sönme ve unutma arasındaki fark nedir?

Unutma, bilgilerin tamamen silinmesi sürecini ifade ederken, sönme belirli bir davranışın zamanla durmasıdır. Unutma genellikle bellekle ilgili bir durumken, sönme davranışsal bir süreçtir. Bir davranış sönse de, o davranışı tekrar pekiştirmek mümkündür.

3. Sönme süresi ne kadar sürer?

Sönme süresi, öğretilen davranışa, organizmanın türüne ve çevresel koşullara bağlı olarak değişir. Eğer ödül ya da pekiştirme yoksa, bazı davranışlar birkaç tekrar sonrasında sönmeye başlarken, diğerleri daha uzun süre korunabilir.

4. Sönme sadece olumsuz davranışlarda mı görülür?

Hayır, sönme sadece olumsuz davranışlarla sınırlı değildir. Aynı zamanda olumlu ya da nötr davranışlar da sönme sürecine girebilir. Örneğin, bir köpek, belirli bir komutla (örneğin “otur”) ödüllendirilmediğinde bu davranış zamanla kaybolabilir.

5. Sönme öğrenmeyi engeller mi?

Sönme, öğrenmenin tamamlanmasını engellemez. Aksine, davranışın sönmesi, öğrenme sürecinin bir aşamasıdır. Eski davranışların kaybolması, yeni davranışların öğretilmesi için yer açar. Öğrenme, süregeldiği bir süreçtir ve sönme bu sürecin doğal bir parçasıdır.

Sönme ve Günlük Hayatımıza Etkileri

Sönme, sadece hayvanlar üzerinde değil, insanlar üzerinde de gözlemlenebilir. Özellikle çocukların gelişiminde, öğrenme süreçlerinde pekiştirmelerin nasıl ve ne zaman yapılacağı oldukça önemlidir. Ebeveynler, çocuklarına yeni bir davranış öğretirken bu davranışın sürekliliğini sağlamak için düzenli ödüller ve pekiştirmeler kullanmalıdır.

Örneğin, bir çocuk bisiklet sürmeyi öğrendikten sonra, önceki günlerdeki cesaretlendirici sözler ve ödüller (bisiklet sürme yeteneğini pekiştirme) yoksa, çocuk bu davranışı tekrar etmeyebilir. Bu durum, o davranışın sönmesiyle sonuçlanır.

Sönme, bazen davranışsal tedavilerde de kullanılır. Terapistler, istenmeyen davranışları sona erdirmek için sönme tekniklerinden yararlanabilirler. Bu, bireylerin zararlı alışkanlıklarından kurtulmalarına yardımcı olabilecek etkili bir yöntem olabilir.

Sonuç

Sönme, öğrenme süreçlerinin doğal bir parçasıdır. Hem olumlu hem de olumsuz davranışların kaybolması, çevresel faktörlere ve ödül-ceza sistemlerine bağlıdır. Sönme, unutma ile karıştırılmamalıdır; çünkü davranışlar zamanla sönse de, yeniden pekiştirilerek tekrar elde edilebilir. Öğrenme teorileri ve uygulamalı psikoloji, sönmeyi sadece olumsuz bir durum olarak değil, öğrenmenin dinamik bir süreci olarak görür.
 
Üst