Beynimiz kalp ile bir arada en çok korunan iki organdan bir adedidir. Kafatası üzere sağlam bir yapının ortasında bulunur. Kan sirkülasyonu açısından da son derece hassas bir sistem ile beslenir. Bedenimizde bir epey organ kan deveran sistemi tarafınca kan sirkülasyonundaki dağılımı ayarlanır. Kalp ve beyin ise kendi muhtaçlıklarını kendileri ayarlarlar. Yani kana fazla muhtaçlığı olursa kan akımını kendi ayarlar ve arttırır. Bu fazlaca değerli bir sigorta sistemidir. Bu damarlar bir daire ve havuz sistemi oluştururlar buna Willis dairesi (poligonu) ismi verilir. Bu yapıyı aşağıda görüyorsunuz.
Beyin kan deveranı önde iki damar (karotis: şah damarı) ve ensede iki damar (vertebral arter) ile sağlanır. Şah damarı nedir sorusunun karşılığını aşağıdaki fotoğrafta nazaranbilirsiniz. Bu damarlarda bir darlık olduğunda ve kan akımı azaldığında öbür damarlar kendi kan kan akımlarını arttırarak eksikliği tamamlar. Genelde damar tıkanıklığında ön planda olan damarlar şah damarlarıdır.
Şah damarı tıkanıklığının en sık niçini damar sertliğidir Buna ateroskleroz diyoruz. Damar sertliği yahut damar kireçlenmesi denilir.
Bu hastalık genel Kalp Damar Hastalığının bir modülüdür.
Risk faktörleri:
⦁ Ailede Kalp Damar Hastalığı
⦁ Ailede İnme/Felç öyküsü
⦁ Şeker Hastalığı
⦁ Hipertansiyon
⦁ Yüksek Kolesterol
⦁ Obezite
⦁ Sigara
⦁ Hareketsiz Ömür
⦁ Çok alkol Tüketimi
Şah Damarı Tıkanıklığı Nasıl Olur?
Şahdamarında gelişen damar sertliği ya da kireçlenme öbür atardamarlarda olduğu üzere misal bir biçimde oluşur.
Yağlar, kolesterol ve kalsiyumun damar duvarında birikmesi kararında, damarının duvarında bir kireç katmanı (plak) oluşur.
⦁ Bu plak damarın içine hakikat büyüyerek çapının daralmasına ve kan akımının azalmasına yol açar. Beyne giden kan akımı gereksinimin altında “iskemi” dediğimiz olay olur.
⦁ Bunun yanında damarın ortasında gelişen plak her vakit sert olmaz yumuşak kireç modülleri kan sirkülasyonu ile bebir daha giderek (emboli) muhakkak bölgeleri tıkayabilir.
⦁ Damarın ortasında oluşan pıhtılarda misal biçimde damarları tıkayabilir.
Şah damarında oluşan darlıkların EVVELCE SAPTANMASI DEĞERLİDİR. İnme/ felç geçiren hastaların yaklaşık %40’ında sebep bu şahdamarı darlıklarıdır. Yaş ile ikisi artmaktadır. Bunu bir defa daha açıklayacağım.
Nadiren travmaya daha fazlaca bağlı olan damar yırtılması (diseksiyon), bölgesel ışın tedavisi (radyoterapi) ve kimi seçkin damar hastalıkları, şah damarında darlığa niye olabilir.
Şah damarı darlıkları yahut tıkanıklarının belirtileri
⦁ Şah damarındaki darlık kritik seviyeye gelene kadar net bir belirti vermeyebilir.
⦁ Kâfi kan akımının sağlanamaması yahut damar küçük kireç/ pıhtı atması ile 24 saatten kısa süren ve süreksiz belirti ve şikayetlere “Geçici iskemik atak” ‘’Transient Ischemic Attack (TIA) ismini verilir.
⦁ Bu pıhtı yahut kireç modülleri çapına uygun bir biçimde damarı ya da damarları tıkayarak belirti verir.
Şikayetler ve belirtileri;
Kolda, bacakta, yüzde yahut bedenin yarısında
⦁ Uyuşma, karıncalanma
⦁ Kuvvet kaybı
⦁ Felç, dudak kayması, izinin silinmesi
⦁ Bulanık görme ve görme kaybı
⦁ Konuşma kuvvetliğü/konuşamama
⦁ Lisanda peltekleşmesi, sözcükleri sıralayamama
⦁ Konuşulanları anlayamama
⦁ Baş dönmesi ve/veya istikrar kaybı
⦁ Şuur kaybı
Geçici iskemik ataklar, “küçük felçlerdir” alarm zili olarak kabul edilir. Hastaların bir kısmı bu durumdan habersiz bile olabilirler. Dudak izinin kaybolduğu yahut dudağın düştüğü durumlar sabah kalktıklarında aile yakınları tarafınca saptanabilir.
Bu niçinle, 60 yaşından daha sonra yahut damar sertliği için risk faktörü olan şahıslarda Şah Damarı tıkanıklığı için inceleme yapılmalıdır.
Buraya bir not daha koyalım. 60 yaşından daha sonra hastalarda ek olarak Karın damarında (abdominal aort anevrizması) genişleme olabileceği de akılda tutulmalıdır. Belli yaştan daha sonra hem şah damarı birebir vakitte karın damarı için sıradan ultrasonografi tetkikleri yıllık planlanmalıdır.
Şah damarı darlığı/ tıkanıklığı tanısı nasıl temalır?
⦁ Doppler ultrasonografi: En sıradan tetkiktir. 20 dk. ortasında tamamlanır.
⦁ MR ya da BT anjiyografi
⦁ Anjiyografisi (DSA) testleri yapılır.
Şah damarı darlıkları Kalp Damar Hastalıkları ortasında yer aldığından bu hastalar kesinlikle KALP DAMARLARI ortasında incelenmelidir. Şah Damarı darlığı saptananların %15-20’sinde Kalp Damarlarında da darlıklar olabilir. Bu hakikaten hareket ederek hastalar Kalp Anjiyosu ile bir arada kısa vakit alan Şah Damarı anjiyosu ile birlikte kıymetlendirilebilir. Tüm damarları görmek kıymetli bir darlığı atlamamak için değerlidir.
Yukarıda verilen oran son bir yayında epeyce daha yüksek %77 oranında bulunmuştur.
Sulženko J, Paluszek P, Machnik R, Widimský P, Jarkovský J, Pieniazek P. Prevalence and predictors of coronary artery disease in patients undergoing carotid artery stenting. Coron Artery Dis. 2019 May;30(3):204-210.
Şah damarı darlıklarının tedavi halleri nelerdir?
⦁ Risk faktörlerinin denetimi; sağlıklı beslenme, Sigaranın bırakılması, Kan basıncı, kan şekeri ve kolesterol seviyelerinin denetim edilmesi.
⦁ Tedavi için en değerli kriter Şah Damarı Tıkanıklığının Belirti Vermesi ya da Vermemesidir. Bu tedavi için kıymetli bir kriterdir.
⦁ Salt belirtisi olması da kâfi olmayabilir Difüzyon MR tetkiki ile hastanın hissetmediği birtakım olaylar tespit edilebilir. Bu durumda hasta acile tedavi edilmesi gereken kategoride kıymetlendirilir.
⦁ Darlık %70 ve üzerine çıktığında CERRAHİ düşünülür.
⦁ Kabaca Şah Damarı tıkanıklığından derecesine bakılırsa yılda %3-5.8 civarında felç geçirme riski bulunur. Bu süreçte felç riski var mıdır? Evet vardır lakin biraz evvelki sayılara nazaran daha düşüktür. Yaklaşık %2 seviyesindedir.
⦁ Cerrahi (endarterektomi: kireçli plağın çıkarılması) yahut alternatifi stentleme sistemi uygulanabilir.
Beyin kan deveranı önde iki damar (karotis: şah damarı) ve ensede iki damar (vertebral arter) ile sağlanır. Şah damarı nedir sorusunun karşılığını aşağıdaki fotoğrafta nazaranbilirsiniz. Bu damarlarda bir darlık olduğunda ve kan akımı azaldığında öbür damarlar kendi kan kan akımlarını arttırarak eksikliği tamamlar. Genelde damar tıkanıklığında ön planda olan damarlar şah damarlarıdır.
Şah damarı tıkanıklığının en sık niçini damar sertliğidir Buna ateroskleroz diyoruz. Damar sertliği yahut damar kireçlenmesi denilir.
Bu hastalık genel Kalp Damar Hastalığının bir modülüdür.
Risk faktörleri:
⦁ Ailede Kalp Damar Hastalığı
⦁ Ailede İnme/Felç öyküsü
⦁ Şeker Hastalığı
⦁ Hipertansiyon
⦁ Yüksek Kolesterol
⦁ Obezite
⦁ Sigara
⦁ Hareketsiz Ömür
⦁ Çok alkol Tüketimi
Şah Damarı Tıkanıklığı Nasıl Olur?
Şahdamarında gelişen damar sertliği ya da kireçlenme öbür atardamarlarda olduğu üzere misal bir biçimde oluşur.
Yağlar, kolesterol ve kalsiyumun damar duvarında birikmesi kararında, damarının duvarında bir kireç katmanı (plak) oluşur.
⦁ Bu plak damarın içine hakikat büyüyerek çapının daralmasına ve kan akımının azalmasına yol açar. Beyne giden kan akımı gereksinimin altında “iskemi” dediğimiz olay olur.
⦁ Bunun yanında damarın ortasında gelişen plak her vakit sert olmaz yumuşak kireç modülleri kan sirkülasyonu ile bebir daha giderek (emboli) muhakkak bölgeleri tıkayabilir.
⦁ Damarın ortasında oluşan pıhtılarda misal biçimde damarları tıkayabilir.
Şah damarında oluşan darlıkların EVVELCE SAPTANMASI DEĞERLİDİR. İnme/ felç geçiren hastaların yaklaşık %40’ında sebep bu şahdamarı darlıklarıdır. Yaş ile ikisi artmaktadır. Bunu bir defa daha açıklayacağım.
Nadiren travmaya daha fazlaca bağlı olan damar yırtılması (diseksiyon), bölgesel ışın tedavisi (radyoterapi) ve kimi seçkin damar hastalıkları, şah damarında darlığa niye olabilir.
Şah damarı darlıkları yahut tıkanıklarının belirtileri
⦁ Şah damarındaki darlık kritik seviyeye gelene kadar net bir belirti vermeyebilir.
⦁ Kâfi kan akımının sağlanamaması yahut damar küçük kireç/ pıhtı atması ile 24 saatten kısa süren ve süreksiz belirti ve şikayetlere “Geçici iskemik atak” ‘’Transient Ischemic Attack (TIA) ismini verilir.
⦁ Bu pıhtı yahut kireç modülleri çapına uygun bir biçimde damarı ya da damarları tıkayarak belirti verir.
Şikayetler ve belirtileri;
Kolda, bacakta, yüzde yahut bedenin yarısında
⦁ Uyuşma, karıncalanma
⦁ Kuvvet kaybı
⦁ Felç, dudak kayması, izinin silinmesi
⦁ Bulanık görme ve görme kaybı
⦁ Konuşma kuvvetliğü/konuşamama
⦁ Lisanda peltekleşmesi, sözcükleri sıralayamama
⦁ Konuşulanları anlayamama
⦁ Baş dönmesi ve/veya istikrar kaybı
⦁ Şuur kaybı
Geçici iskemik ataklar, “küçük felçlerdir” alarm zili olarak kabul edilir. Hastaların bir kısmı bu durumdan habersiz bile olabilirler. Dudak izinin kaybolduğu yahut dudağın düştüğü durumlar sabah kalktıklarında aile yakınları tarafınca saptanabilir.
Bu niçinle, 60 yaşından daha sonra yahut damar sertliği için risk faktörü olan şahıslarda Şah Damarı tıkanıklığı için inceleme yapılmalıdır.
Buraya bir not daha koyalım. 60 yaşından daha sonra hastalarda ek olarak Karın damarında (abdominal aort anevrizması) genişleme olabileceği de akılda tutulmalıdır. Belli yaştan daha sonra hem şah damarı birebir vakitte karın damarı için sıradan ultrasonografi tetkikleri yıllık planlanmalıdır.
Şah damarı darlığı/ tıkanıklığı tanısı nasıl temalır?
⦁ Doppler ultrasonografi: En sıradan tetkiktir. 20 dk. ortasında tamamlanır.
⦁ MR ya da BT anjiyografi
⦁ Anjiyografisi (DSA) testleri yapılır.
Şah damarı darlıkları Kalp Damar Hastalıkları ortasında yer aldığından bu hastalar kesinlikle KALP DAMARLARI ortasında incelenmelidir. Şah Damarı darlığı saptananların %15-20’sinde Kalp Damarlarında da darlıklar olabilir. Bu hakikaten hareket ederek hastalar Kalp Anjiyosu ile bir arada kısa vakit alan Şah Damarı anjiyosu ile birlikte kıymetlendirilebilir. Tüm damarları görmek kıymetli bir darlığı atlamamak için değerlidir.
Yukarıda verilen oran son bir yayında epeyce daha yüksek %77 oranında bulunmuştur.
Sulženko J, Paluszek P, Machnik R, Widimský P, Jarkovský J, Pieniazek P. Prevalence and predictors of coronary artery disease in patients undergoing carotid artery stenting. Coron Artery Dis. 2019 May;30(3):204-210.
Şah damarı darlıklarının tedavi halleri nelerdir?
⦁ Risk faktörlerinin denetimi; sağlıklı beslenme, Sigaranın bırakılması, Kan basıncı, kan şekeri ve kolesterol seviyelerinin denetim edilmesi.
⦁ Tedavi için en değerli kriter Şah Damarı Tıkanıklığının Belirti Vermesi ya da Vermemesidir. Bu tedavi için kıymetli bir kriterdir.
⦁ Salt belirtisi olması da kâfi olmayabilir Difüzyon MR tetkiki ile hastanın hissetmediği birtakım olaylar tespit edilebilir. Bu durumda hasta acile tedavi edilmesi gereken kategoride kıymetlendirilir.
⦁ Darlık %70 ve üzerine çıktığında CERRAHİ düşünülür.
⦁ Kabaca Şah Damarı tıkanıklığından derecesine bakılırsa yılda %3-5.8 civarında felç geçirme riski bulunur. Bu süreçte felç riski var mıdır? Evet vardır lakin biraz evvelki sayılara nazaran daha düşüktür. Yaklaşık %2 seviyesindedir.
⦁ Cerrahi (endarterektomi: kireçli plağın çıkarılması) yahut alternatifi stentleme sistemi uygulanabilir.