Ölüm, bireyin hayati faaliyetlerinin kesin olarak sona ermesidir. Canlının vefatından bahsedebilmek için, hayati faaliyetlerin tekrar geri gelmemek üzere sona ermesi kaidedir. Bu makalemizde Tanatofobi yani vefat korkusu/kaygısı, vefat endişesinin sebepleri ve bu kaygı ile baş etme hallerinden özetlemek gerekirse bahsedeceğiz.
İnsanoğlu dünden bugüne en büyük çaresizliğini mevt karşısında hayatıştır. Kaçınılmaz gerçek, son son yani mevt ve ölümsüzlük isteği içinde sıkışıp kalmış, hayatta kalmak ismine birlik olmuş, toplumlaşmış, devletleşmiş, tıbbı, bilimi, teknoloji geliştirmiş, öncesinde mağara ve kalelerle şimdilerde ise pencere demirleri, kilitli kapılar ile hayatta kalmak için devalar aramıştır.
Varoluşçu psikoterapinin en kıymetli temsilcilerinden ve Vefat Korkusunu Yenmek isimli kitabın muharriri Irvin David Yalom “Ölüm korkusu her vakit ve her yerde bulunur ve mevt korkusu o kadar büyüktür ki, hayat gücünün büyük bir kısmı mevtin inkarına harcanır” demiştir. Mevt korkusu, doğum ile başlayıp hayat uzunluğu devam eden bireyin artık var olmayacağının, bir hiç olacağını idrak etmesi kararında oluşan bir histir. Çok boyutlu bir kavram olan vefat derdi, içerisinde belirsizlik ve yalnızlık korkusu, yakınlarını yitirme korkusu, şahsi kimliği kaybetme korkusu, mevt daha sonrası cezalandırılma korkusu, geride kalanlar için endişelenme, kontrolü kaybetme korkusu, acı duyma korkusu, vücudunu kaybetme ve yok olma korkusunu barındırmaktadır.
Ölüm korkusu/kaygısını yaş, cinsiyet, kişilik özellikleri, sosyokültürel etkenler, gelişimsel süreç, dini inançlar, meslekler ve ölümcül hastalık durumları etkilemektedir. Tanatofobi teşhisini koymak için Yaşlılar için Depresyon ölçeği (YDÖ), Durumluk ve Daima Telaş Envanteri (StateTrait Anxiety Inventory – STAI-I, STAI-II), Templer Vefat Korkusu Ölçeği (ÖKÖ), Vefata Ait Depresyon Ölçeği (ÖDÖ), Kısa Form-36 Hayat Kalitesi Ölçeği (SF-36) kullanılmaktadır.
Zaman vakit hepimiz vefat gerçeği ile yüzleşiriz, bir yakınımız öldüğünde, hastaneye gittiğimizde, kaza haberlerine denk geldiğimizde, hastalandığımızda, yaşlanmaya başladığımızda, kimi vakit çocuklarımızın büyüdüğünü farkettiğimizde vaktin süratli aktığını ve sona yaklaştığımızı hissederiz lakin bu dehşet hayatımızı sekteye uğratacak, bizi yaşamaktan alıkoyacak biçimde daima mevti düşünmeye itecek kadar önemli boyutlarda olmaz. İşte bu noktada mevt tasası olağan olmaktan çıkar ve tanatofobiye dönüşür.
Tanatofobi ile baş etmek için bir şeyler üretmek, ileriye dönük bırakılabilecek eserler ortaya koymak, maruz kalma, kabullenme, kendi hayatımızın bir manası olduğuna inanmak ve bu mana peşinde yaşamak, hayatın son bulacağı tasasına kapılmak yerine ömrün bize sunduklarına odaklanmak, hayatınızda ve evvelarinizde değişiklikler yapmak, ailenizden, arkadaşlarınızdan toplumsal takviye almak üzere prosedürlere başvurabilirsiniz. Mevt tasası önemli manada sizi yaşamaktan , anda kalmaktan alıkoyacak bir düzeyde ise bu duruma psikolog takviyesi ile tam bir tahlil bulmak değerlidir. Siz de tanatofobi ile baş etmekte zorlanıyorsanız Psikoterap-ist Eğitim ve Danışmanlık Merkezi bünyesinde çalışan Uzman Klinik Psikologlarımızdan ya da başka meslektaşlarımızdan takviye alabilirsiniz. Siz bedelli okuyucularımıza her anından keyif aldığınız bir hayat diliyoruz, teşekkürler.
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA
Sosyolog Beğenilen ÇIRAK
İnsanoğlu dünden bugüne en büyük çaresizliğini mevt karşısında hayatıştır. Kaçınılmaz gerçek, son son yani mevt ve ölümsüzlük isteği içinde sıkışıp kalmış, hayatta kalmak ismine birlik olmuş, toplumlaşmış, devletleşmiş, tıbbı, bilimi, teknoloji geliştirmiş, öncesinde mağara ve kalelerle şimdilerde ise pencere demirleri, kilitli kapılar ile hayatta kalmak için devalar aramıştır.
Varoluşçu psikoterapinin en kıymetli temsilcilerinden ve Vefat Korkusunu Yenmek isimli kitabın muharriri Irvin David Yalom “Ölüm korkusu her vakit ve her yerde bulunur ve mevt korkusu o kadar büyüktür ki, hayat gücünün büyük bir kısmı mevtin inkarına harcanır” demiştir. Mevt korkusu, doğum ile başlayıp hayat uzunluğu devam eden bireyin artık var olmayacağının, bir hiç olacağını idrak etmesi kararında oluşan bir histir. Çok boyutlu bir kavram olan vefat derdi, içerisinde belirsizlik ve yalnızlık korkusu, yakınlarını yitirme korkusu, şahsi kimliği kaybetme korkusu, mevt daha sonrası cezalandırılma korkusu, geride kalanlar için endişelenme, kontrolü kaybetme korkusu, acı duyma korkusu, vücudunu kaybetme ve yok olma korkusunu barındırmaktadır.
Ölüm korkusu/kaygısını yaş, cinsiyet, kişilik özellikleri, sosyokültürel etkenler, gelişimsel süreç, dini inançlar, meslekler ve ölümcül hastalık durumları etkilemektedir. Tanatofobi teşhisini koymak için Yaşlılar için Depresyon ölçeği (YDÖ), Durumluk ve Daima Telaş Envanteri (StateTrait Anxiety Inventory – STAI-I, STAI-II), Templer Vefat Korkusu Ölçeği (ÖKÖ), Vefata Ait Depresyon Ölçeği (ÖDÖ), Kısa Form-36 Hayat Kalitesi Ölçeği (SF-36) kullanılmaktadır.
Zaman vakit hepimiz vefat gerçeği ile yüzleşiriz, bir yakınımız öldüğünde, hastaneye gittiğimizde, kaza haberlerine denk geldiğimizde, hastalandığımızda, yaşlanmaya başladığımızda, kimi vakit çocuklarımızın büyüdüğünü farkettiğimizde vaktin süratli aktığını ve sona yaklaştığımızı hissederiz lakin bu dehşet hayatımızı sekteye uğratacak, bizi yaşamaktan alıkoyacak biçimde daima mevti düşünmeye itecek kadar önemli boyutlarda olmaz. İşte bu noktada mevt tasası olağan olmaktan çıkar ve tanatofobiye dönüşür.
Tanatofobi ile baş etmek için bir şeyler üretmek, ileriye dönük bırakılabilecek eserler ortaya koymak, maruz kalma, kabullenme, kendi hayatımızın bir manası olduğuna inanmak ve bu mana peşinde yaşamak, hayatın son bulacağı tasasına kapılmak yerine ömrün bize sunduklarına odaklanmak, hayatınızda ve evvelarinizde değişiklikler yapmak, ailenizden, arkadaşlarınızdan toplumsal takviye almak üzere prosedürlere başvurabilirsiniz. Mevt tasası önemli manada sizi yaşamaktan , anda kalmaktan alıkoyacak bir düzeyde ise bu duruma psikolog takviyesi ile tam bir tahlil bulmak değerlidir. Siz de tanatofobi ile baş etmekte zorlanıyorsanız Psikoterap-ist Eğitim ve Danışmanlık Merkezi bünyesinde çalışan Uzman Klinik Psikologlarımızdan ya da başka meslektaşlarımızdan takviye alabilirsiniz. Siz bedelli okuyucularımıza her anından keyif aldığınız bir hayat diliyoruz, teşekkürler.
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA
Sosyolog Beğenilen ÇIRAK