Ruhsal uygun oluşa pratik bir yaklaşım: perma modeli

[Felaket]

Seligman’ın PERMA Âlâ Oluş Modeli hem içsel birebir vakitte dışsal uygun oluş yaklaşımlarının birleşimini içerir.

• Positive Emotions: Olumlu Duygular
• Engangement: Bağlılık/Akış
• Relations: Olumlu İlişkiler
• Meaning: Anlam
• Accomplishment: Başarı

Olumlu hisler; ömürden doyum alma, memnunluk, haz, sevinç, rahatlık üzere hisleri içerir. Bağlanma; muhakkak bir faaliyetle, tertiple ya da emelle derinden bir ruhsal irtibatlılık hali ortasında olma durumudur. Bu kavram literatürde “akış” kavramı ile söz edilmektedir. Olumlu alakalar; bireylerin ortasında bulundukları toplumla bütünleşme hislerini söz etmektedir. Anlam; bireyin hayatının kıymetli olduğuna inanması ve bir hedef uğruna hizmet etme isteği duymasıdır. Başarı; gayelere ulaşmaya çalışmak ve başarılı olduğu hissine sahip olmayı içermektedir (Çapri, 2020).

İyi Oluş ve Kişilik:

Beş Faktör Kişilik Modeli: Dışadönüklük, Nevrotizm, Sorumluluk, Uyumluluk, Tecrübeye Açıklık

Bu beş kişilik boyutu, olumlu ruhsal karakteristikleri de kapsayan özelliklerin ve davranışların temel yordayıcılarındadır (Çapri, 2020).

1. İyimserlik: Bu kavramın tanımlanmasında iki yaklaşım ön plana çıkmaktadır. Bu yaklaşımlardan birisi, iyimserliği bireyin deneyimlediği olayların niçinlerine yönelik getirdiği açıklama biçimidir. Bu yaklaşıma bakılırsa iyimserler, karşılaştıkları hadiselerdeki sıkıntıların niçinlerini karamsarlara göre değiştirilebilir olarak görmektedir. Bir öbür yaklaşımda iyimserliğin ve karamsarlığın geleceğe yönelik beklentilerle ilgili olduğu belirtilmektedir. Bu da Beklenti-Değer Kuramı’na dayanmaktadır (Çapri, 2020).
2. Umut: Umut bireylerin kendilerini, dilek edilen amaçlara giden yolları üretme, bu yolları harekete geçirme ve daima kullanma yeteneğine sahip olarak gördükleri amaca yönelik bir niyet tipi olarak söz edilmektedir. İki bağlantılı ancak farklı bilişsel yapıdan oluşmaktadır. Bunlar; alternatif yolları fikri (amaçlara ulaşmak için plan yapma) ve eyleyici fikir (amaç yönelimli eylemler) yapılarıdır (Çapri, 2020).
3. Psikolojik Sağlamlık: Kişinin gelişmenine yönelik tehditler karşısındaki başarılı ahenk yeteneğini ve yüksek seviyede işlerlik göstermesini tabir etmektedir. Bireyin gelişmeninde karşılaştığı değerli düzeyde tehdit durumunda ruhsal sağlamlığı; olumlu sonuçlar (bireyin muvaffakiyet deneyimleri), bireyin kişiliğinde doğuştan mevcut bulunan kaynaklar (bireyin sahip oldukları) ve süreç (bireyin etrafıyla etkileşimde bulundukça gelişen kapasitesi) üzere faktörlerden etkilenebilmektedir (Çapri, 2020).
4. Affetme: Hata yapan şahsa karşı öç alma ve kızgınlık hislerini bırakıp bağları bir daha düzenleme ve içsel duygusal yaraların güzelleşme süreci olarak tanımlanır (Çapri, 2020).

1. Minnettarlık: Yapılan bir düzgünlük karşılığında bireyin hissettiği hisler olarak söz edilmektedir (Çapri, 2020).

1. Öz-Duyarlılık: Bireyin kendi acısına karşı açık olması ve ondan duygusal olarak etkilenmesi, ondan kaçmaması ve ondan bağını koparmaması manasına gelmektedir. Bireyin kendi acısını yatıştırması ve kendisini şefkatle güzelleştirmesi olarak tanımlanmaktadır. Üç boyutu bulunmaktadır. Bunlar; öz-sevecenlik, insanlığın ortak tecrübeleri ve bilinçliliktir (Çapri, 2020).

«Bir insanın elinden her şeyi alınabilir. Ama insanın elindeki son özgürlük bir durum karşısında göstereceği tavırdır.» Victor Frankl

1. Bilinçli Farkındalık: Kişinin dikkatini şu anda meydana gelen içsel ve çevresel tecrübelere yargılamadan ve kabullenici bir biçimde odaklaması olarak tanımlanmaktadır (Çapri, 2020).
2. Akış: Mihaly Csikszentmihaly tarafınca geliştirilen bu kavram farkındalığın kaybolması, yüksek konsantrasyon, yaratıcılık, iç görü ve maharet geliştirmeyi karşılamaktadır.

«İyi bir ömür süreçtir, bir varlık hali değildir.» Carl Rogers