Pygmalion tesiri ya da ‘kendini gerçekleştiren kehanet ‘ özetlemek gerekirse bir şeyin yalnızca istendiği ve beklendiği için gerçek olması durumudur. Yani bir şeyin olmasını ne kadar fazlaca istersek ve beklersek o şeyin olma mümkünlüğü o kadar yükselir.
Peki Pygmalion tesiri ismini nerden alıyor?
Aslında Pygmalion tesiri ismini mitolojideki bir karakterden alıyor. Bu mitolojiye göre Pygmalion ismindeki bir heykeltraş bir gün hayalindeki bayanın heykelini yapmaya karar veriyor, uzun bir gayret harcadıktan daha sonra heykelini tamamlıyor ve ortaya efsanevi hoşlukta bir bayan figürü çıkıyor. Hatta bu bayan o kadar hoş ki Pygmalion dünyadaki hiç bir bayanın bu hoşlukta olamayacağını düşünüyor ve günden güne bu bayana aşık oluyor. ötürüsıyla da cansız olduğu için derin bir ıstırap çekmeye ve adaklar adamaya başlıyor. Efsaneye nazaran Afrodit adağını kabul ediyor ve heykeli canlandırıyor. Ve memnun son: Pygmalion ile canlandırılmış hayali evlenip memnun oluyorlar.
Tarihte bu tesir biroldukca bilim insanı tarafınca tanımlanmıştır ancak az evvel bahsetmiş olduğum mitolojik kıssaya en uygun olan tarif çağdaş sosyolojinin babası olarak bilinen Robert K. Merton tarafınca yapılmıştır. Merton pygmalion tesirini ‘zaman ortasında gerçeğe dönüşen inançlar’ olarak tanımlıyor. Kültürel ve toplumsal yapı alanlarında çalışan Merton, rol modeli, kastedilmeyen sonuçlar ve kendini gerçekleştiren kehanet tabirlerini literatüre kazandırmıştır diyebiliriz. Ofis ortamında yürütülen bir çalışmasında bir olaya ya da şahsa karşı olan beklentimizin aslında bizim kendi davranışımızla biçimlenmiş olsa da kendini doğrulamış olacağı kararına varmıştır. Bir örnek ile netleştirecek olursak, gerçekte bu biçimde bir durum olmadığı biçimde iş yerinde kendisine hürmet duyulmadığını düşünen bir kişi, bu algısı sebebiyle iş arkadaşlarının kendisine karşı olan şimdi her davranışı taarruz olarak algılayıp, onlara karşı iade ettiği güç ve tavırlarıyla bir süre daha sonra bireye sahiden de hürmet duyulmayacak bir hale getirir. Sonuç olarak, kehanet kendini gerçekleştirir.
Robert Rosenthal ve Lenore Jacobson’a nazaran yüksek beklentiler daha güzel performansa niye olurken düşük beklentiler daha makûs performasa yol açar yani her iki durumda kendi kendini gerçekleştiren kehanete niye olur. Bu fikirlerini kanıtlamak için eğitim ortamında bir çalışma yürütmüşlerdir. Çalışma da bir sınıf öğrenciye genel yetenek testi verilir, bunun yanında öğretmenlerde bu deneye dahil edilmiştir. Öğretmenlere sınıfın en başarılı %20’lik kısmının kararı verilir lakin bu sonuçlar gerçeği yansıtmıyordur, yani o %20’lik kesim büsbütün rastgele seçilmiştir. Lakin öğretmenler bu öğrencilerin yüksek IQ düzeyine sahip olduklarını düşünürler. Devir sonunda bu öğrencilere tekrar bir genel yetenek imtihanı yapılır ve bu %20’lik kısımdaki öğrencilerin hakikaten de performanslarını arttırdıkları gözlemlenir. Rosenthal ve Jacobson’a bakılırsa bunun niçini büsbütün öğretmenlerin o öğrenciler hakkında başında oluşturduğu beklentilerdir. Yani öğretmenler daha başarılı olacağını düşündüğü öğrencilere karşı daha sabırlı ve özverili yaklaşmış, olumlu beklentilerini onlara jest ve mimikleriyle ya da ses tonu ve çeşitli yollarla iletmişlerdir. Bunu büsbütün bilinçsiz ve istemsiz bir biçimde yapan öğretmenler bu yolla o öğrencilerin kendilerine karşı olan algılarını olumlu istikamette etkileyerek onları daha fazla çalışmaya teşvik etmişlerdir. Sonuç olarak bir şahsa o kişinin başaracağına inandığınızı muhakkak ederseniz, başarma ihtimali artar. Yani yüksek beklentiler birlikteinde yüksek başarıyı ve performansı getirir de diyebiliriz.
Tüm bu bilgilerden yola çıkarak son bir çıkarım yapacak olursak, beklentilerimizin karşımızdaki insanın davranışlarını ve tavırlarını şekillendirdiği inkar edilemez bir gerçektir lakin burada gözden kaçırmamamız gereken bir nokta var ki o da karşımızdaki kişinin kapasitesini aşmamak. Yani evet beklentimizi yüksek tutalım lakin dozunda ve istikrarlı olarak. Bunlara ek olarak, karşımızdaki insanlardan beklentilerimiz ve kendimizden beklentilerimiz içinde pygmalion tesiri açısından hiç bir fark yoktur. Kendimize karşı olan inançlarımız davranışlarımızı, davranışlarımız ise performansımızı tesirler.
Başarabileceğinize inanırsanız başırsınız, başaramayacağınıza inanırsanız başaramazsınız..
Peki Pygmalion tesiri ismini nerden alıyor?
Aslında Pygmalion tesiri ismini mitolojideki bir karakterden alıyor. Bu mitolojiye göre Pygmalion ismindeki bir heykeltraş bir gün hayalindeki bayanın heykelini yapmaya karar veriyor, uzun bir gayret harcadıktan daha sonra heykelini tamamlıyor ve ortaya efsanevi hoşlukta bir bayan figürü çıkıyor. Hatta bu bayan o kadar hoş ki Pygmalion dünyadaki hiç bir bayanın bu hoşlukta olamayacağını düşünüyor ve günden güne bu bayana aşık oluyor. ötürüsıyla da cansız olduğu için derin bir ıstırap çekmeye ve adaklar adamaya başlıyor. Efsaneye nazaran Afrodit adağını kabul ediyor ve heykeli canlandırıyor. Ve memnun son: Pygmalion ile canlandırılmış hayali evlenip memnun oluyorlar.
Tarihte bu tesir biroldukca bilim insanı tarafınca tanımlanmıştır ancak az evvel bahsetmiş olduğum mitolojik kıssaya en uygun olan tarif çağdaş sosyolojinin babası olarak bilinen Robert K. Merton tarafınca yapılmıştır. Merton pygmalion tesirini ‘zaman ortasında gerçeğe dönüşen inançlar’ olarak tanımlıyor. Kültürel ve toplumsal yapı alanlarında çalışan Merton, rol modeli, kastedilmeyen sonuçlar ve kendini gerçekleştiren kehanet tabirlerini literatüre kazandırmıştır diyebiliriz. Ofis ortamında yürütülen bir çalışmasında bir olaya ya da şahsa karşı olan beklentimizin aslında bizim kendi davranışımızla biçimlenmiş olsa da kendini doğrulamış olacağı kararına varmıştır. Bir örnek ile netleştirecek olursak, gerçekte bu biçimde bir durum olmadığı biçimde iş yerinde kendisine hürmet duyulmadığını düşünen bir kişi, bu algısı sebebiyle iş arkadaşlarının kendisine karşı olan şimdi her davranışı taarruz olarak algılayıp, onlara karşı iade ettiği güç ve tavırlarıyla bir süre daha sonra bireye sahiden de hürmet duyulmayacak bir hale getirir. Sonuç olarak, kehanet kendini gerçekleştirir.
Robert Rosenthal ve Lenore Jacobson’a nazaran yüksek beklentiler daha güzel performansa niye olurken düşük beklentiler daha makûs performasa yol açar yani her iki durumda kendi kendini gerçekleştiren kehanete niye olur. Bu fikirlerini kanıtlamak için eğitim ortamında bir çalışma yürütmüşlerdir. Çalışma da bir sınıf öğrenciye genel yetenek testi verilir, bunun yanında öğretmenlerde bu deneye dahil edilmiştir. Öğretmenlere sınıfın en başarılı %20’lik kısmının kararı verilir lakin bu sonuçlar gerçeği yansıtmıyordur, yani o %20’lik kesim büsbütün rastgele seçilmiştir. Lakin öğretmenler bu öğrencilerin yüksek IQ düzeyine sahip olduklarını düşünürler. Devir sonunda bu öğrencilere tekrar bir genel yetenek imtihanı yapılır ve bu %20’lik kısımdaki öğrencilerin hakikaten de performanslarını arttırdıkları gözlemlenir. Rosenthal ve Jacobson’a bakılırsa bunun niçini büsbütün öğretmenlerin o öğrenciler hakkında başında oluşturduğu beklentilerdir. Yani öğretmenler daha başarılı olacağını düşündüğü öğrencilere karşı daha sabırlı ve özverili yaklaşmış, olumlu beklentilerini onlara jest ve mimikleriyle ya da ses tonu ve çeşitli yollarla iletmişlerdir. Bunu büsbütün bilinçsiz ve istemsiz bir biçimde yapan öğretmenler bu yolla o öğrencilerin kendilerine karşı olan algılarını olumlu istikamette etkileyerek onları daha fazla çalışmaya teşvik etmişlerdir. Sonuç olarak bir şahsa o kişinin başaracağına inandığınızı muhakkak ederseniz, başarma ihtimali artar. Yani yüksek beklentiler birlikteinde yüksek başarıyı ve performansı getirir de diyebiliriz.
Tüm bu bilgilerden yola çıkarak son bir çıkarım yapacak olursak, beklentilerimizin karşımızdaki insanın davranışlarını ve tavırlarını şekillendirdiği inkar edilemez bir gerçektir lakin burada gözden kaçırmamamız gereken bir nokta var ki o da karşımızdaki kişinin kapasitesini aşmamak. Yani evet beklentimizi yüksek tutalım lakin dozunda ve istikrarlı olarak. Bunlara ek olarak, karşımızdaki insanlardan beklentilerimiz ve kendimizden beklentilerimiz içinde pygmalion tesiri açısından hiç bir fark yoktur. Kendimize karşı olan inançlarımız davranışlarımızı, davranışlarımız ise performansımızı tesirler.
Başarabileceğinize inanırsanız başırsınız, başaramayacağınıza inanırsanız başaramazsınız..