Ruh sıhhati alanında psikolog ve psikiyatr ayrımı, fonksiyonları uzun yıllar boyunca tartışma konusu olmuştur. Açıklamalı psikiyatri sözlüğünde ‘psikiyatrist, zihinsel ve duygulanım bozukluklarının teşhis, tedavisi ve önlenmesinde uzmanlaşmış doktor’ olarak tanımlanırken, Türk Psikologlar Derneği psikolog terimini ‘bir üniversitenin psikoloji kısmında en az dört yıllık bir lisans programından mezun olan kişi’ olarak tanımlamaktadır.(2006, Savaş ve ark.) Psikologlar, bireyin yalnızca olağan davranışları değil kendi kendisiyle yahut öbür bireylerle olan bağlantılarını etkileyen ve kimi bozuklukları kapsayan, olağandışı davranışları da incelemektedir. Psikologların çalışma alanları içinde eğitim psikolojisi, spor psikolojisi, etraf psikolojisi, toplumsal psikoloji, isimli psikoloji, gelişim psikolojisi vb. psikolojinin alt alanlarını saymak mümkündür. Psikologların sıhhat alanında çalışabilmesi için ise, ‘Sağlık Bakanlığı tarafınca verilen lisanslı klinik psikolog unvanına sahip olmaları gereklidir ve bu unvan üç yıllık süpervizyonlu uygulama gerektirir’ diye belirtmektedir. (2006,Savaş ve ark.) Klinik psikolog lisans eğitimini tamamlayıp klinik psikoloji yüksek lisans/doktora programının eğitiminde müşahede görüşme, davranış sorunlarına sebep olan gelişimsel sorunları tanıyabilen ve teşhis koyma, kişilik yapısı, birey/gruplarla psikoterapi yürütebilme hünerini kazanmış psikologtur. Klinik ortamlarda psikiyatri doktoruyla ruhsal hastalıklara *tanı konulmasında ve hatta tedavi sürecinde de klinik psikologlar tıbbi takımın bir kesimi olarak çalışmaktadırlar.
Ernst Von Feuchtersleben, fizikî ve ruhsal süreçlerin etkileşiminde ve tüm kişilikte bir değişimi belirten psikozu ve tüm akıl hastalıklarını kapsayan psikopatiyi eş manalı sözler olarak kullanmıştır.(2019, Pekçetin) Yeni tarifine bakıldığında psikoz, teşhis belirten DSM (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ve ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) listelerinde yalnızca psikiyatrik rahatsızlık olarak yer edilmemekte ayrıyeten listelerde bulunan bir epeyce birbirinden farklı psikiyatrik rahatsızlığa niye olan belirtiler olarakta söz edilmektedir. Yani özetlemek gerekirse psikoz, halüsinasyonların ve/veya hezeyanların eşlik etmesiyle bireyin gerçeklik algısındaki bozulmadır. Psikoz yaşayan birey bu durumu benimsediğinde ümitsizlik, çaresizlik üzere hisler besler bununla birlikte ailede bu hisleri benimseyerek hastalığa yaklaşılır. ‘Gerçek tedavi’ günümüzde kıymetlendirme, tanılama ve ilaç tedavisi biçiminde algılanmakta ve hayata adaptasyon süreci lakin bu ‘gerçek tedavi’ sürecinden daha sonra ve stabilizasyon sağlandıktan daha sonra olabileceğine dair bakış hakim olmaktadır.(2019, Pekçetin) Temelde tedavide antipsikotik kullanmasının büyük ehemmiyet taşımasına ek, antipsikotik ilaç tedavisinin yanında ruhsal-toplumsal tedavi programlarıyla desteklenmediği takdirde tedavinin etkisinin daha az olup tedaviyi sonlandırdığı ileri sürülmektedir.Psikoterapi bizlere bu süreçte bireyin niyet, his hatta davranışlarında, günlük yaşantısında ya da şahıslarla olan ilgilerinde sorunlar yaratabilen durumlara karşı ilaç tedavisine eşlik ederek yardımcı olmaktadır. Psikotik bozukluklarının tedavisinde psikoterapi, ruh sıhhatinde yer alan meslek elemanlarından (psikiyatrist, klinik psikolog vb) bu bahiste özel eğitim alan bireyle çoklukla karşılıklı konuşma biçiminde ilerleyen bilimsel tekniklerle gerçekleştirilen değişim ve gelişim sürecidir. Psikoterapiyle hedeflenen değişim ve gelişime dair sonuçlar terapiyi alan ve uygulayan tarafınca paylaşılıp, net, bilinir ve hatta ölçülebilir olması gerekmektedir. Psikoterapiler yalnızca ferdî psikoterapi olarak değil hem de küme psikoterapisi, evlilik yahut aile terapileri formunda de uygulanabilmektedir.
Psikoz tedavisinde uygulanan psikososyal yaklaşımlara baktığımızda; 1960 senelerınına kadar psikodinamik terapi etksini sürerken sonrasındasında yerini destekleyici tedavilerin aldığını görmekteyiz. Günümüzde ise psikotik bozukluklarda dirençli sanrı sistemi tedavisinde fayda sağlayan BDT(Bilişsel Davranışçı Terapi) kullanılmaktadır. Ayrıyeten BDT’ nin hem ferdi hemde küme terapisi(BDGT) formunda uygulanabilmesi hasta yoğunluğu fazla olan kliniklerde vakitten tasarruf sağlamaktadır.
Özetleyecek olursak; psikotik bozuklukların tedavisinde psikologlarının yerinin ne kadar değerli olduğu yadsınamaz bir gerçek. Psikoz yaşayan birey ve ailesine, psikologlar ruhsal takviye sağlayarak bu sürecte yaşayacakları şok, anksiyete, kabullenmeme ve bununla gelişen çaresizlik hislerine karşı kollayıcı kalkan olmaktadırlar. Ayrıyeten psikotik bozuklukların tedavisinde ilaç kullanmasının kâfi olmaması sebebiyle uygun psikoterapi biçimleriyle tedaviye katkı sağlamaktadırlar.
KAYNAKÇA
Aktürk, H. (2019, Aralık) Ruh Sıhhati Hizmetlerine Yeni Bir Yaklaşım Olarak Transdisipliner Çalışma Modeli, Ankara Üniversitesi, Sıhhat Bilimleri Enstitüsü, Toplumsal Psikiyatri Anabilim Dalı
Dereboy, Ç. Şenel, H. Öztürk Ş. , C. Şakiroğlu, M. Eskin, M. (2017) Psikoterapi: Ruh Sıhhati Hizmetlerinin Üç Maymunu mu?, Arch Neuropsychiatry 2017; 54:301-306
Gökçen, C. Şahingöz, M. Savaş, H. A. (2013) Çocukluk Çağı Psikiyatrik Hastalıkları ve Bu Alanda Çalışan Uzmanlar Hakkında Halkın Bilgi ve Tavırlarının İncelenmesi, Nöropsikiyatri Arşivi 2013; 50: 154-160
Pekçetin, M. (2019, Aralık) Bakım Merkezinde Kalan Psikoz Hastalarıyla Gerçekleştirilen Psikososyal Dayanak Küme Çalışması, (Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Tezi) T.C. Maltepe Üniversitesi, Toplumsal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
Savaş, H. A. ve ark. (2006) Türkiye’nin güneydoğusunda psikiyatrik hastalıklar bağlamında psikiyatri ve psikoloji ile alakalı bilgi ve tavırlar: Gaziantep kentinden bir kesit, Anadolu Psikiyatri Mecmuası 2006; 7:140-149
Sevi M. , O. Sütcü T. , S. (2012) Şizofreni ve Öbür Psikotik Bozukluklarda Bilişsel Davranışçı Küme Terapisi-Sistematik Bir Gözden Geçirme, Türk Psikiyatri Mecmuası 2012;23
Şahin H. , N. (2006) Türkiye’de Klinik Psikoloji: Varolan Durum, Meseleler, Geleceğe Yönelik Öngörüler ve Teklifler, Türk Psikoloji Bülteni, Aralık 2006, Yıl: 12, Sayı: 39, s:28
Ernst Von Feuchtersleben, fizikî ve ruhsal süreçlerin etkileşiminde ve tüm kişilikte bir değişimi belirten psikozu ve tüm akıl hastalıklarını kapsayan psikopatiyi eş manalı sözler olarak kullanmıştır.(2019, Pekçetin) Yeni tarifine bakıldığında psikoz, teşhis belirten DSM (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ve ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) listelerinde yalnızca psikiyatrik rahatsızlık olarak yer edilmemekte ayrıyeten listelerde bulunan bir epeyce birbirinden farklı psikiyatrik rahatsızlığa niye olan belirtiler olarakta söz edilmektedir. Yani özetlemek gerekirse psikoz, halüsinasyonların ve/veya hezeyanların eşlik etmesiyle bireyin gerçeklik algısındaki bozulmadır. Psikoz yaşayan birey bu durumu benimsediğinde ümitsizlik, çaresizlik üzere hisler besler bununla birlikte ailede bu hisleri benimseyerek hastalığa yaklaşılır. ‘Gerçek tedavi’ günümüzde kıymetlendirme, tanılama ve ilaç tedavisi biçiminde algılanmakta ve hayata adaptasyon süreci lakin bu ‘gerçek tedavi’ sürecinden daha sonra ve stabilizasyon sağlandıktan daha sonra olabileceğine dair bakış hakim olmaktadır.(2019, Pekçetin) Temelde tedavide antipsikotik kullanmasının büyük ehemmiyet taşımasına ek, antipsikotik ilaç tedavisinin yanında ruhsal-toplumsal tedavi programlarıyla desteklenmediği takdirde tedavinin etkisinin daha az olup tedaviyi sonlandırdığı ileri sürülmektedir.Psikoterapi bizlere bu süreçte bireyin niyet, his hatta davranışlarında, günlük yaşantısında ya da şahıslarla olan ilgilerinde sorunlar yaratabilen durumlara karşı ilaç tedavisine eşlik ederek yardımcı olmaktadır. Psikotik bozukluklarının tedavisinde psikoterapi, ruh sıhhatinde yer alan meslek elemanlarından (psikiyatrist, klinik psikolog vb) bu bahiste özel eğitim alan bireyle çoklukla karşılıklı konuşma biçiminde ilerleyen bilimsel tekniklerle gerçekleştirilen değişim ve gelişim sürecidir. Psikoterapiyle hedeflenen değişim ve gelişime dair sonuçlar terapiyi alan ve uygulayan tarafınca paylaşılıp, net, bilinir ve hatta ölçülebilir olması gerekmektedir. Psikoterapiler yalnızca ferdî psikoterapi olarak değil hem de küme psikoterapisi, evlilik yahut aile terapileri formunda de uygulanabilmektedir.
Psikoz tedavisinde uygulanan psikososyal yaklaşımlara baktığımızda; 1960 senelerınına kadar psikodinamik terapi etksini sürerken sonrasındasında yerini destekleyici tedavilerin aldığını görmekteyiz. Günümüzde ise psikotik bozukluklarda dirençli sanrı sistemi tedavisinde fayda sağlayan BDT(Bilişsel Davranışçı Terapi) kullanılmaktadır. Ayrıyeten BDT’ nin hem ferdi hemde küme terapisi(BDGT) formunda uygulanabilmesi hasta yoğunluğu fazla olan kliniklerde vakitten tasarruf sağlamaktadır.
Özetleyecek olursak; psikotik bozuklukların tedavisinde psikologlarının yerinin ne kadar değerli olduğu yadsınamaz bir gerçek. Psikoz yaşayan birey ve ailesine, psikologlar ruhsal takviye sağlayarak bu sürecte yaşayacakları şok, anksiyete, kabullenmeme ve bununla gelişen çaresizlik hislerine karşı kollayıcı kalkan olmaktadırlar. Ayrıyeten psikotik bozuklukların tedavisinde ilaç kullanmasının kâfi olmaması sebebiyle uygun psikoterapi biçimleriyle tedaviye katkı sağlamaktadırlar.
KAYNAKÇA
Aktürk, H. (2019, Aralık) Ruh Sıhhati Hizmetlerine Yeni Bir Yaklaşım Olarak Transdisipliner Çalışma Modeli, Ankara Üniversitesi, Sıhhat Bilimleri Enstitüsü, Toplumsal Psikiyatri Anabilim Dalı
Dereboy, Ç. Şenel, H. Öztürk Ş. , C. Şakiroğlu, M. Eskin, M. (2017) Psikoterapi: Ruh Sıhhati Hizmetlerinin Üç Maymunu mu?, Arch Neuropsychiatry 2017; 54:301-306
Gökçen, C. Şahingöz, M. Savaş, H. A. (2013) Çocukluk Çağı Psikiyatrik Hastalıkları ve Bu Alanda Çalışan Uzmanlar Hakkında Halkın Bilgi ve Tavırlarının İncelenmesi, Nöropsikiyatri Arşivi 2013; 50: 154-160
Pekçetin, M. (2019, Aralık) Bakım Merkezinde Kalan Psikoz Hastalarıyla Gerçekleştirilen Psikososyal Dayanak Küme Çalışması, (Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Tezi) T.C. Maltepe Üniversitesi, Toplumsal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
Savaş, H. A. ve ark. (2006) Türkiye’nin güneydoğusunda psikiyatrik hastalıklar bağlamında psikiyatri ve psikoloji ile alakalı bilgi ve tavırlar: Gaziantep kentinden bir kesit, Anadolu Psikiyatri Mecmuası 2006; 7:140-149
Sevi M. , O. Sütcü T. , S. (2012) Şizofreni ve Öbür Psikotik Bozukluklarda Bilişsel Davranışçı Küme Terapisi-Sistematik Bir Gözden Geçirme, Türk Psikiyatri Mecmuası 2012;23
Şahin H. , N. (2006) Türkiye’de Klinik Psikoloji: Varolan Durum, Meseleler, Geleceğe Yönelik Öngörüler ve Teklifler, Türk Psikoloji Bülteni, Aralık 2006, Yıl: 12, Sayı: 39, s:28