Alışveriş yapmak sizin için ne tabir ediyor? Bütçenizin ne kadarını alışverişe ayırıyorsunuz? Yalnızca gereksinimlerinizi mı karşılıyorsunuz yoksa gereksiniminiz haricinde alışverişler yapıyor musunuz? Dolabınızda gereksiz eşyalarınız var mı? Alışverişe çıkmadan evvel plan yapıyor musunuz? Yaptığınız alışveriş daha sonrası kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Sizce alışverişi seven herkes bağımlı mıdır?
Bağımlılık; bir unsurun yahut davranışın olumsuz sonuçları bulunmasına karşın ısrarla yapılması ve buna mahzur olunamaması durumudur. Bağımlılık hem maddesel tıpkı vakitte davranışsal olarak gruplandırılmaktadır. İdman, kumar, oyun, internet üzere davranışsal bağımlılık tiplerinden biri olan alışveriş bağımlılığı anlık istek ve hazlar ile kişinin gereksinimi olmadığı biçimde kendine mani olamayıp satın alma davranışını göstermesini içeren bir bağımlılık çeşididir. Bağımlılığın insanın duygusal ve fizikî olarak rahatsızlık duyduğu durumlara karşı süreksiz bir rahatlama hissi verdiği bilinmektedir. Bağımlılık çeşitleri her ne kadar farklılık gösterse de aslında alkol bağımlısı alkol alırken, alışveriş bağımlısı da alışveriş yaparken tıpkı tatmin hissini yaşar.
Tüketim, toplumun ortak özelliği olduğundan bireylerin gereksinim ve gelir seviyesi içindeki dengeyi sağlayarak alışveriş yapması olağandır. Bireyler alışveriş yapmaktan keyif alıyor da olabilir. Ele aldığımız mevzu, olağan seviyede alışveriş yapan şahısları değil; satın alma davranışına mani olamayan, alışveriş yaparken yüksek hazzın peşinden pişmanlık duygusu yaşayan, gelir seviyesinin hayli üstünde harcama yapan, olağandışı satın alma davranışı gösteren şahısları kapsamaktadır.
Alışveriş bağımlılığı kavramı 1900’lü senelerda ortaya atılarak “oniomania” olarak tanımlanmıştır. O senelerda mağazalara gidip alışveriş yaparak gerçekleştirilen bu bağımlılık günümüzde süratle gelişen teknolojinin hayatımıza getirdiği değişiklik ve yenilikler ile bir arada çevrimiçi bir biçimde de gerçekleştirilebilmektedir. Reklamlar ile şahısların alışveriş yapma isteği canlı tutularak, gereksiz tüketime çağrışım yapılmaktadır. Yapılan reklamlarla birlikte online alışveriş platformlarındaki arama kolaylığı, uygun fiyat, çeşitlilik, vakit, kullanışlılık, cümbüş üzere faktörlerden dolayı çevrimiçi alışveriş çok yaygınlaşmıştır. Bu durum da bağımlı bireylerin sayısında artışa niye olmuştur.
Alışveriş bağımlılığı, bireylerin ömrünü açıkça olumsuz tarafta etkileyen zorlayıcı ve karşı gelinemez alışveriş yapma davranışı olarak tanımlanır. Bağımlılığa sahip bireyler bütçelerini zorlayacak biçimde alışveriş yapma, gereksinimlerinin haricinde bir şeyler satın alma, fazlaca uzun mühlet alışveriş yapma davranışlarını sergilerler. Bağımlı olmayan alıcılar, alışveriş öncesi plan ve hesaplama yaparken; bağımlı olan alıcılar dürtüleriyle hareket ederler. Alışveriş bağımlılığında satın alınan eserden epeyce satın almanın verdiği haz ön plandadır. Engellenmemek için tek başına alışveriş yaparlar ve ekseriyetle kredi kartı kullanırlar. Telaş ve gerilim üzere olumsuz hisler içerisinde olan bağımlılar için alışveriş yapmak bu hislerin kurtuluşudur. Bireyler için ansızın gelen alışveriş isteği karşı gelinemez bir şiddettedir. Bu şahısların konutu bir sürü gereksiz, kullanılmamış eşya ve kıyafetler ile doludur. Kurtuluş olarak görülen bu davranıştan daha sonra bireyler epey para harcadığı için pişmanlık ve suçluluk hisseder. Davranışının çok ve mantıksız olduğu bilinir ancak değiştirmek için yapılan gayretler birçok vakit boşa masraf.
Yazımızın sonuna geldiğinizde kendinize ve etrafınıza objektif bir göz ile bakıp bu bağımlılık tipine yatkın olduğunuzu düşünüyorsanız, ruhsal takviye almak sağlıklı bir adım olacaktır. Zira farkındalık sorunların ilerlemesindeki en büyük kalkandır.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya
Yazan: Ruhsal Danışman Zehra Gür
Kaynakça
GÜNÜÇ S,KESKİN A. D (2016). Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Belirtiler, niçinler ve Etkiler*. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(3), 339 – 364.
Arıduru Ayazoğlu, B. , Aksu, M. , Ünübol, H. & Süratli Sayar, G. (2019). Alışveriş Bağımlılığı . Etkileşim , (4) , 44-64 . DOI: 10.32739/etkilesim.2019.4.63
Bal F. , Okkay İ. İnternet Tabanlı Sıkıntılı Alışveriş Davranışı: Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı. Bağımlılık Mecmuası. 2022; 23(1): 1-1.
Denizmen, Ö. (05.02.2015). Alışveriş Hastalık Olmasın. Erişim Adresi: https://www.paradurumu.com/gazete-yazilari/alisveris-hastalik-olmasin-05022015-haberi-1852
Bağımlılık; bir unsurun yahut davranışın olumsuz sonuçları bulunmasına karşın ısrarla yapılması ve buna mahzur olunamaması durumudur. Bağımlılık hem maddesel tıpkı vakitte davranışsal olarak gruplandırılmaktadır. İdman, kumar, oyun, internet üzere davranışsal bağımlılık tiplerinden biri olan alışveriş bağımlılığı anlık istek ve hazlar ile kişinin gereksinimi olmadığı biçimde kendine mani olamayıp satın alma davranışını göstermesini içeren bir bağımlılık çeşididir. Bağımlılığın insanın duygusal ve fizikî olarak rahatsızlık duyduğu durumlara karşı süreksiz bir rahatlama hissi verdiği bilinmektedir. Bağımlılık çeşitleri her ne kadar farklılık gösterse de aslında alkol bağımlısı alkol alırken, alışveriş bağımlısı da alışveriş yaparken tıpkı tatmin hissini yaşar.
Tüketim, toplumun ortak özelliği olduğundan bireylerin gereksinim ve gelir seviyesi içindeki dengeyi sağlayarak alışveriş yapması olağandır. Bireyler alışveriş yapmaktan keyif alıyor da olabilir. Ele aldığımız mevzu, olağan seviyede alışveriş yapan şahısları değil; satın alma davranışına mani olamayan, alışveriş yaparken yüksek hazzın peşinden pişmanlık duygusu yaşayan, gelir seviyesinin hayli üstünde harcama yapan, olağandışı satın alma davranışı gösteren şahısları kapsamaktadır.
Alışveriş bağımlılığı kavramı 1900’lü senelerda ortaya atılarak “oniomania” olarak tanımlanmıştır. O senelerda mağazalara gidip alışveriş yaparak gerçekleştirilen bu bağımlılık günümüzde süratle gelişen teknolojinin hayatımıza getirdiği değişiklik ve yenilikler ile bir arada çevrimiçi bir biçimde de gerçekleştirilebilmektedir. Reklamlar ile şahısların alışveriş yapma isteği canlı tutularak, gereksiz tüketime çağrışım yapılmaktadır. Yapılan reklamlarla birlikte online alışveriş platformlarındaki arama kolaylığı, uygun fiyat, çeşitlilik, vakit, kullanışlılık, cümbüş üzere faktörlerden dolayı çevrimiçi alışveriş çok yaygınlaşmıştır. Bu durum da bağımlı bireylerin sayısında artışa niye olmuştur.
Alışveriş bağımlılığı, bireylerin ömrünü açıkça olumsuz tarafta etkileyen zorlayıcı ve karşı gelinemez alışveriş yapma davranışı olarak tanımlanır. Bağımlılığa sahip bireyler bütçelerini zorlayacak biçimde alışveriş yapma, gereksinimlerinin haricinde bir şeyler satın alma, fazlaca uzun mühlet alışveriş yapma davranışlarını sergilerler. Bağımlı olmayan alıcılar, alışveriş öncesi plan ve hesaplama yaparken; bağımlı olan alıcılar dürtüleriyle hareket ederler. Alışveriş bağımlılığında satın alınan eserden epeyce satın almanın verdiği haz ön plandadır. Engellenmemek için tek başına alışveriş yaparlar ve ekseriyetle kredi kartı kullanırlar. Telaş ve gerilim üzere olumsuz hisler içerisinde olan bağımlılar için alışveriş yapmak bu hislerin kurtuluşudur. Bireyler için ansızın gelen alışveriş isteği karşı gelinemez bir şiddettedir. Bu şahısların konutu bir sürü gereksiz, kullanılmamış eşya ve kıyafetler ile doludur. Kurtuluş olarak görülen bu davranıştan daha sonra bireyler epey para harcadığı için pişmanlık ve suçluluk hisseder. Davranışının çok ve mantıksız olduğu bilinir ancak değiştirmek için yapılan gayretler birçok vakit boşa masraf.
Yazımızın sonuna geldiğinizde kendinize ve etrafınıza objektif bir göz ile bakıp bu bağımlılık tipine yatkın olduğunuzu düşünüyorsanız, ruhsal takviye almak sağlıklı bir adım olacaktır. Zira farkındalık sorunların ilerlemesindeki en büyük kalkandır.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya
Yazan: Ruhsal Danışman Zehra Gür
Kaynakça
GÜNÜÇ S,KESKİN A. D (2016). Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Belirtiler, niçinler ve Etkiler*. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(3), 339 – 364.
Arıduru Ayazoğlu, B. , Aksu, M. , Ünübol, H. & Süratli Sayar, G. (2019). Alışveriş Bağımlılığı . Etkileşim , (4) , 44-64 . DOI: 10.32739/etkilesim.2019.4.63
Bal F. , Okkay İ. İnternet Tabanlı Sıkıntılı Alışveriş Davranışı: Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı. Bağımlılık Mecmuası. 2022; 23(1): 1-1.
Denizmen, Ö. (05.02.2015). Alışveriş Hastalık Olmasın. Erişim Adresi: https://www.paradurumu.com/gazete-yazilari/alisveris-hastalik-olmasin-05022015-haberi-1852