Özet
Pozitif Psikoterapi, öteki terapi kuramlarını da ortasında barındırarak tıpkı vakitte kendine has müdahale halleri ve prensipleri olan çatışma-çözüm temelli ve kaynak yönelimli terapötik bir yaklaşımdır. Müspet psikoterapi, atasözleri, öykülerden yararlanarak bireyin hayatında sağlıklı bir istikrara ulaşmasını sağlamaktadır.
Anahtar Sözcükler:
Psikoterapi, müspet psikoloji, müspet psikoterapi, istikrar modeli
GİRİŞ
Bireyin ruhsal ve fizikî sıhhatini olumlu bir pozisyona getirmelerini sağlayacak bir fazlaca aracı bulunmaktadır. Bu araçlardan biri de psikoterapilerdir. Psikoterapi, bireyin duygusal-davranışsal sorunlarının tahlilini, ruh sıhhatinin geliştirilmesini ve korunmasını hedefleyen tekniklerin genel ismidir. Psikoterapiler geçmişten günümüze gelişerek daha fonksiyonel hale gelmişlerdir.
Pozitif psikoterapi; psikodinamik yaklaşım, davranışçı yaklaşım, kültürlerarası terapi yaklaşım ve varoluşçu-hümanistik yaklaşımdan ortaya çıkan bir eklektik yaklaşımdır. Müspet psikoterapi, dinamik, çatışma çözme odaklı, kaynak-yönelimli, insancıl ve transkültürel bir yaklaşım olmasıyla özgün bir psikoterapi yaklaşımıdır. Ayrıyeten olumlu psikoterapide bilge kelamlar, atasözleri, metaforlar ve kıssalar danışan/hasta ve terapist içinde bir aracı olarak kullanılmakta, fanteziyi kullanma konusunda cesaretlendirmede, gelecek durumlara ait hatırlatıcı olmada ve çatışmayı çözümlemede yardımcı olan terapötik bir teknik olarak kullanılmaktadır.
Almanya’ da Prof. Nossrat Peseschkion ve çalışma arkadaşları tarafınca 1960’ların sonlarında geliştirilmiştir. Müspet psikoterapi öteki terapi kuramları üzere hastalıklar ve rahatsızlıkları tedavi etme hedefiyle bir arada bireyin gelişim olasılıklarına ve yeteneklerine özel bir kıymet de atfetmektedir. Müspet psikoterapi’ ye göre her bireyde bu yetenekler vardır ama yoğunlukları bireyden bireye farklılık göstermektedir. Olumlu psikoterapi rahatsızlıkları ve problemleri olduğu biçimde kabullenmesi ehemmiyet taşırken buna odaklanmamak ve her bireyde mevcut olan yetenekleri de dikkate alarak bireylerin bu yeteneklerinin farkına varmalarını sağlamak da bir değer taşımaktadır.
Pozitif psikoterapide üç unsurdan bahsedilmektedir. Bunlar umut, istikrar ve konsültasyondur. Umut unsuru, danışan/hastanın sorunlarının tahliline karşı yetenekli olduğunu ve bu problemlerin çözülebileceğine dair inançları söz etmektedir. Danışan/hasta vücut, bağ, muvaffakiyet ve fantezi/gelecek/maneviyat alanlarında istikrarlı bir hayat sürdürmesi istikrar modeli olarak nitelendirilmiştir. Konsültasyon prensibi ise Danışanın/hastanın sorunlarını çözmek gayesiyle etrafındaki bireylerle etkileşim ortasında bulunması olarak tanımlanmaktadır.
Pozitif psikoterapide asıl gaye bireylerin sahip olduğu dört ömür alanında (beden, muvaffakiyet, bağ ve fantezi/manevi) dengeyi sağlaması ve bireylerin gerçek kapasitelerine ulaşabilmelerini sağlamaktır. Müspet psikoloji, bireyde istikrarın sağlanabilmesi için de doğuştan bireyde var olan sevme ve bilme kapasitesinin değerli rol oynadığının savunmaktadır. birebir vakitte bilme ve sevme kapasitesinin hayat uzunluğu gelişebilme potansiyelinde olduğunu kişinin hayatında bu kapasiteler kadar yeteneklerinin de dört hayat alanında istikrarın sağlanması konusunda ehemmiyet taşıdığını vurgulamaktadır. Bireylerin doğuştan sahip olduğu yetenekler; birincil ve ikincil yetenek olarak isimlendirilmiştir. Birincil yetenekler sevme kapasitesine bağlıyken ikincil yetenekler ise bilme kapasitesine bağlıdır.
Tablo 1. Müspet Psikoterapi’ ye göre Birincil ve İkincil Yetenekler
İki yetenek kümesi da bireylerin gerçek tabiatına sahip olsa da bireylerin ortasında bulundukları vakte, yaşadıkları etrafa, vücudu çevreleyen koşullara bağlı olarak farklılaşmakta ve yetişkinlik periyodunda bireyde karakter özellikleri olarak ortaya çıkmaktadır. Birincil ve ikincil yetenekler ömür uzunluğu çevresel ve kalıtımsal etkenlerle şekillenerek bireylerin ruh sıhhatinde ve münasebetlerinde değerli rol oynamaktadır. Birincil ve ikincil yetenekler birbirleriyle fonksiyonel olarak karşılıklı bir alaka içerisindedir. Bir yeteneğin uygun bir biçimde gelişimi bir öbür yeteneğin de gelişmenine katkı sağlamakta, desteklemekte ve kolaylaştırmaktadır. Bu yetenekler istenilen seviyeden daha az yahut istenilen seviyeden daha fazla gelişmesi durumunda dört temel hayat alanında istikrar sağlanamamakta bu sebeple de bireyde ruhsal ve fizikî sorunlara niye olmaktadır. Bir öteki sözle birincil ve ikincil yetenekler gerekli seviyede gelişmesiyle istikrarlı kullanılması müspet ruh hali ve sağlıklı olmanın göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bireylerin rahatsızlıklarına tahlil bulmak için olumlu psikoterapi, bireyin sahip olduğu yeteneklerine değer vermektedir.
Pozitif psikoterapi, beş basamaklı model üzerine kurulmuştur. Basamakların her biri terapiyi şekillendiren yönlendirici bir rehber olarak görülmektedir:
KAYNAKÇA
ALAMDAR, A. G. S. G. Roald Dahl’ın Charlie’nin Çikolata Fabrikası İsimli Yapıtındaki Çocuk Karakterlerin İncelenmesi. Prof. Dr. Sedat SEVER
AHMADOVA, P., & YAVUZ, M. Annenin Bağlanma Özelliği ile Ebeveyn Tavırları ve Çocukların Ruhsal, Davranışsal Durumu içindeki Bağın İncelenmesi1.
AYPAY, A., & Ahmet, K. A. R. A. Olumlu Psikoterapi İstikrar Modeli Bağlamında İstikrarlı Hayat Ölçeği ve İstikrarlı Hayat Temel Maharetleri Ölçeğinin Geliştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(3), 63-79.
ÇAYKUŞ, Ö. G. E. T., & ERYILMAZ, A. BELİREN YETİŞKİNLERİN OLUMLU PSİKOTERAPİ YAPILARI İLE MEMNUNLUK SEVİYELERİ ORTASINDAKİ BAĞLARIN İNCELENMESİ. Avrasya Toplumsal ve İktisat Araştırmaları Mecmuası, 7(5), 319-331.
DEMİR, R., & Fulya, T. Ü. R. K. (2020). Müspet psikoloji: Tarihçe, temel kavramlar, terapötik süreç, tenkitler ve katkılar. Humanistic Perspective, 2(2), 108-125.
Eren, H. K., & Eryilmaz, A. (2019). Olumlu psikoterapinin birincil ve ikincil yetenekleri açısından anksiyete bozukluğu olan ve olmayan yetişkinlerin karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Mecmuası, 20(3), 229-236.
ERYILMAZ, A. (2011). Olumlu psikoterapi ve gelişimsel rehberlik bağlamında ergenler için bütçe yönetme konusunda sınıf rehberliği programı. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Mecmuası, 1(1), 1-17.
Eryılmaz, A. (2011). Yetişkin öznel yeterli oluşu ile müspet psikoterapi bağlamında birincil ve ikincil yetenekler içindeki münasebetlerin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 14, 17-28.
Eryılmaz, A. (2013). Müspet psikolojinin ruhsal danışmanlık ve rehberlik alanında gelişimsel ve önleyici hizmetler bağlamında kullanılması. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), 1-22.
Eryilmaz, A. (2017). Müspet Psikoterapiler/Positive Psychotherapies. Psikiyatride Aktüel Yaklasimlar, 9(3), 346.
KARAAZİZ, M., & ÇAKICI, E. Bağımlılık teriminin olumlu psikoterapi perspektifinden değerlendirilmesi
Kiliç, N., & Eryilmaz, A. (2019). Olumlu Psikoterapi Bağlamında Narsisistik Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 56(1).
Ruhsal, D. D. A. İ. İ., AHMADOVA, P., & YAVUZ, M. Annenin Bağlanma Özelliği ile Ebeveyn Tavırları ve Çocukların.
Sarı, T. (2015). Olumlu psikoterapi: Gelişimi, temel birinci konuta halleri ve Türk kültürüne uygulanabilirliği. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(2), 182-203.
Sinici, E., Aydın, S., & Öznur, T. (2018). Tedaviye dirençli obsesif kompulsif bozuklukta olumlu psikoterapi tesirli olabilir mi? Bir olgu sunumu. Klinik Psikiyatri Mecmuası, 21(4).
Sevük, D., & Rukeyser, M. METAFORLAR ARACILIĞIYLA ÖYKÜLERİMİZ VE PSİKOTERAPİ. PiVOLKA, 16.
Özbağrıaçık Çağlayan, P. (2014). Çocuklukta cinsel istismar ve buna bağlı duygusal bastırma: yetişkinlerle psikoterapi süreci ve sürecin terapiste tesirleri.
Öztürk, M. (2016). Yaşlıda ruh sıhhatini koruma-pozitif psikoloji ve müdahale formları. Ege Tıp Mecmuası, 55.
Pozitif Psikoterapi, öteki terapi kuramlarını da ortasında barındırarak tıpkı vakitte kendine has müdahale halleri ve prensipleri olan çatışma-çözüm temelli ve kaynak yönelimli terapötik bir yaklaşımdır. Müspet psikoterapi, atasözleri, öykülerden yararlanarak bireyin hayatında sağlıklı bir istikrara ulaşmasını sağlamaktadır.
Anahtar Sözcükler:
Psikoterapi, müspet psikoloji, müspet psikoterapi, istikrar modeli
GİRİŞ
Bireyin ruhsal ve fizikî sıhhatini olumlu bir pozisyona getirmelerini sağlayacak bir fazlaca aracı bulunmaktadır. Bu araçlardan biri de psikoterapilerdir. Psikoterapi, bireyin duygusal-davranışsal sorunlarının tahlilini, ruh sıhhatinin geliştirilmesini ve korunmasını hedefleyen tekniklerin genel ismidir. Psikoterapiler geçmişten günümüze gelişerek daha fonksiyonel hale gelmişlerdir.
Pozitif psikoterapi; psikodinamik yaklaşım, davranışçı yaklaşım, kültürlerarası terapi yaklaşım ve varoluşçu-hümanistik yaklaşımdan ortaya çıkan bir eklektik yaklaşımdır. Müspet psikoterapi, dinamik, çatışma çözme odaklı, kaynak-yönelimli, insancıl ve transkültürel bir yaklaşım olmasıyla özgün bir psikoterapi yaklaşımıdır. Ayrıyeten olumlu psikoterapide bilge kelamlar, atasözleri, metaforlar ve kıssalar danışan/hasta ve terapist içinde bir aracı olarak kullanılmakta, fanteziyi kullanma konusunda cesaretlendirmede, gelecek durumlara ait hatırlatıcı olmada ve çatışmayı çözümlemede yardımcı olan terapötik bir teknik olarak kullanılmaktadır.
Almanya’ da Prof. Nossrat Peseschkion ve çalışma arkadaşları tarafınca 1960’ların sonlarında geliştirilmiştir. Müspet psikoterapi öteki terapi kuramları üzere hastalıklar ve rahatsızlıkları tedavi etme hedefiyle bir arada bireyin gelişim olasılıklarına ve yeteneklerine özel bir kıymet de atfetmektedir. Müspet psikoterapi’ ye göre her bireyde bu yetenekler vardır ama yoğunlukları bireyden bireye farklılık göstermektedir. Olumlu psikoterapi rahatsızlıkları ve problemleri olduğu biçimde kabullenmesi ehemmiyet taşırken buna odaklanmamak ve her bireyde mevcut olan yetenekleri de dikkate alarak bireylerin bu yeteneklerinin farkına varmalarını sağlamak da bir değer taşımaktadır.
Pozitif psikoterapide üç unsurdan bahsedilmektedir. Bunlar umut, istikrar ve konsültasyondur. Umut unsuru, danışan/hastanın sorunlarının tahliline karşı yetenekli olduğunu ve bu problemlerin çözülebileceğine dair inançları söz etmektedir. Danışan/hasta vücut, bağ, muvaffakiyet ve fantezi/gelecek/maneviyat alanlarında istikrarlı bir hayat sürdürmesi istikrar modeli olarak nitelendirilmiştir. Konsültasyon prensibi ise Danışanın/hastanın sorunlarını çözmek gayesiyle etrafındaki bireylerle etkileşim ortasında bulunması olarak tanımlanmaktadır.
Pozitif psikoterapide asıl gaye bireylerin sahip olduğu dört ömür alanında (beden, muvaffakiyet, bağ ve fantezi/manevi) dengeyi sağlaması ve bireylerin gerçek kapasitelerine ulaşabilmelerini sağlamaktır. Müspet psikoloji, bireyde istikrarın sağlanabilmesi için de doğuştan bireyde var olan sevme ve bilme kapasitesinin değerli rol oynadığının savunmaktadır. birebir vakitte bilme ve sevme kapasitesinin hayat uzunluğu gelişebilme potansiyelinde olduğunu kişinin hayatında bu kapasiteler kadar yeteneklerinin de dört hayat alanında istikrarın sağlanması konusunda ehemmiyet taşıdığını vurgulamaktadır. Bireylerin doğuştan sahip olduğu yetenekler; birincil ve ikincil yetenek olarak isimlendirilmiştir. Birincil yetenekler sevme kapasitesine bağlıyken ikincil yetenekler ise bilme kapasitesine bağlıdır.
Tablo 1. Müspet Psikoterapi’ ye göre Birincil ve İkincil Yetenekler
| Birincil Yetenekler | İkincil Yetenekler |
| Cinsellik | Sadakat |
| Sevgi | Güvenirlik |
| Umut | Dürüstlük |
| Güven | Dakiklik |
| Sabır | Başarı |
| Zaman | Adalet |
İki yetenek kümesi da bireylerin gerçek tabiatına sahip olsa da bireylerin ortasında bulundukları vakte, yaşadıkları etrafa, vücudu çevreleyen koşullara bağlı olarak farklılaşmakta ve yetişkinlik periyodunda bireyde karakter özellikleri olarak ortaya çıkmaktadır. Birincil ve ikincil yetenekler ömür uzunluğu çevresel ve kalıtımsal etkenlerle şekillenerek bireylerin ruh sıhhatinde ve münasebetlerinde değerli rol oynamaktadır. Birincil ve ikincil yetenekler birbirleriyle fonksiyonel olarak karşılıklı bir alaka içerisindedir. Bir yeteneğin uygun bir biçimde gelişimi bir öbür yeteneğin de gelişmenine katkı sağlamakta, desteklemekte ve kolaylaştırmaktadır. Bu yetenekler istenilen seviyeden daha az yahut istenilen seviyeden daha fazla gelişmesi durumunda dört temel hayat alanında istikrar sağlanamamakta bu sebeple de bireyde ruhsal ve fizikî sorunlara niye olmaktadır. Bir öteki sözle birincil ve ikincil yetenekler gerekli seviyede gelişmesiyle istikrarlı kullanılması müspet ruh hali ve sağlıklı olmanın göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bireylerin rahatsızlıklarına tahlil bulmak için olumlu psikoterapi, bireyin sahip olduğu yeteneklerine değer vermektedir.
Pozitif psikoterapi, beş basamaklı model üzerine kurulmuştur. Basamakların her biri terapiyi şekillendiren yönlendirici bir rehber olarak görülmektedir:
- Gözlem/Mesafe Devresi:
- Envanter Devresi:
- Durumsal Cesaretlendirme:
- Sözelleştirme:
- Hedefleri Genişletme Devresi:
KAYNAKÇA
ALAMDAR, A. G. S. G. Roald Dahl’ın Charlie’nin Çikolata Fabrikası İsimli Yapıtındaki Çocuk Karakterlerin İncelenmesi. Prof. Dr. Sedat SEVER
AHMADOVA, P., & YAVUZ, M. Annenin Bağlanma Özelliği ile Ebeveyn Tavırları ve Çocukların Ruhsal, Davranışsal Durumu içindeki Bağın İncelenmesi1.
AYPAY, A., & Ahmet, K. A. R. A. Olumlu Psikoterapi İstikrar Modeli Bağlamında İstikrarlı Hayat Ölçeği ve İstikrarlı Hayat Temel Maharetleri Ölçeğinin Geliştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(3), 63-79.
ÇAYKUŞ, Ö. G. E. T., & ERYILMAZ, A. BELİREN YETİŞKİNLERİN OLUMLU PSİKOTERAPİ YAPILARI İLE MEMNUNLUK SEVİYELERİ ORTASINDAKİ BAĞLARIN İNCELENMESİ. Avrasya Toplumsal ve İktisat Araştırmaları Mecmuası, 7(5), 319-331.
DEMİR, R., & Fulya, T. Ü. R. K. (2020). Müspet psikoloji: Tarihçe, temel kavramlar, terapötik süreç, tenkitler ve katkılar. Humanistic Perspective, 2(2), 108-125.
Eren, H. K., & Eryilmaz, A. (2019). Olumlu psikoterapinin birincil ve ikincil yetenekleri açısından anksiyete bozukluğu olan ve olmayan yetişkinlerin karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Mecmuası, 20(3), 229-236.
ERYILMAZ, A. (2011). Olumlu psikoterapi ve gelişimsel rehberlik bağlamında ergenler için bütçe yönetme konusunda sınıf rehberliği programı. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Mecmuası, 1(1), 1-17.
Eryılmaz, A. (2011). Yetişkin öznel yeterli oluşu ile müspet psikoterapi bağlamında birincil ve ikincil yetenekler içindeki münasebetlerin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 14, 17-28.
Eryılmaz, A. (2013). Müspet psikolojinin ruhsal danışmanlık ve rehberlik alanında gelişimsel ve önleyici hizmetler bağlamında kullanılması. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), 1-22.
Eryilmaz, A. (2017). Müspet Psikoterapiler/Positive Psychotherapies. Psikiyatride Aktüel Yaklasimlar, 9(3), 346.
KARAAZİZ, M., & ÇAKICI, E. Bağımlılık teriminin olumlu psikoterapi perspektifinden değerlendirilmesi
Kiliç, N., & Eryilmaz, A. (2019). Olumlu Psikoterapi Bağlamında Narsisistik Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 56(1).
Ruhsal, D. D. A. İ. İ., AHMADOVA, P., & YAVUZ, M. Annenin Bağlanma Özelliği ile Ebeveyn Tavırları ve Çocukların.
Sarı, T. (2015). Olumlu psikoterapi: Gelişimi, temel birinci konuta halleri ve Türk kültürüne uygulanabilirliği. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(2), 182-203.
Sinici, E., Aydın, S., & Öznur, T. (2018). Tedaviye dirençli obsesif kompulsif bozuklukta olumlu psikoterapi tesirli olabilir mi? Bir olgu sunumu. Klinik Psikiyatri Mecmuası, 21(4).
Sevük, D., & Rukeyser, M. METAFORLAR ARACILIĞIYLA ÖYKÜLERİMİZ VE PSİKOTERAPİ. PiVOLKA, 16.
Özbağrıaçık Çağlayan, P. (2014). Çocuklukta cinsel istismar ve buna bağlı duygusal bastırma: yetişkinlerle psikoterapi süreci ve sürecin terapiste tesirleri.
Öztürk, M. (2016). Yaşlıda ruh sıhhatini koruma-pozitif psikoloji ve müdahale formları. Ege Tıp Mecmuası, 55.