Bu araştırmada, mani kümesine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik ahengi seviyelerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, İstanbul vilayetinde yaşayan Sultangazi ve Bakırköy ilçesindeki üç rehabilitasyon merkezinde özel eğitim alan çocuğa sahip emelli örneklem yoluyla seçilmiş ebeveynlerden oluşmuştur. Bu çalışma 188 bayan, 55 erkek toplam 243 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Data toplama basamağında örneklem kümesine, “Demografik Bilgi Formu” ve “Evlilikte Ahenk Ölçeği” uygulanmıştır. Demografik değişkenler ile kullanılan ölçekler içindeki alakayı elde etmek için t-testi ve tek istikametli varyans tahlili (One Way ANOVA), pearson korelasyon tahlili ve doğrusal regresyon tahlili uygulanmıştır. Elde edilen bulgular kararında, demografik değişkenlerden; eğitim durumu aylık gelir seviyesi, aile dayanağı, çocuk sayısı, evlilik mühleti ve aile tipinin evlilik ahengini yordadığı kararı elde edilmiştir. Elde edilen bulgular, sosyo-demografik özellikler ile evlilik ahenginin alakalı olduğunu göstermiştir. Özel ihtiyaçlı çocuğun bakımı konusunda takviye alan iştirakçilerin da evlilik ahenginin yüksek olduğu saptanmıştır.
Tarih boyunca süregelen evlilik kavramı, makul kurallarla belirlenen ve devlet tarafınca desteklenen, toplumun değerli yapı taşlarından biridir. En değerli münasebet metotlarından biri olan evlilik aile kurumunun temelini oluşturmaktadır. Evlilikte ahenk dediğimizde çiftlerin kendilerini ve aileyi ilgilendiren konularda ortak bir fikre varabildiği, sağlıklı irtibat lisanı geliştirdikleri ve karşılaştıkları sıkıntıları olumlu bir biçimde çözebilmeleri olarak tanımlanmıştır. Günümüzde evlilik ahenginin etkilendiği bir ekip ögelerle karşılaşılmaktadır. Yapılan çalışmalarda bu faktörlerden kimilerinin; çiftler içindeki bağlantı lisanındaki farklılıklar, ekonomik durum, çocuk, aile yapısı, eşler ortası yaş farkı, eğitim durumu ve depresyon üzere evlilik ahengini etkileyen ögeler olduğu görülmektedir. Çiftlerin çocuk sahibi olmaları evlilik içi dinamikleri etkileyen en değerli ögelerden biriyken otizm, bedensel yahut ruhsal engellilik üzere özel gereksinime muhtaçlık duyan bir çocuğunun olmasının, ebeveyn hem de da karı-koca alt sistemini kıymetli seviyede etkilediği düşünülmektedir. Aile sistemine katılan çocuk, akranlarına bakılırsa gelişimsel yahut bedensel seviyede manalı bir farklılığa sahip olduğunda hangi cins pürüz durumu olursa olsun, bu durum aile için travmatik ve gerilim yaratan bir durumdur. Aileler özel ihtiyacı olan bir çocuğa sahip olduklarında anne baba rollerine ek olarak gerilim yaratan biroldukca rol ve sorumluluk ile yüzleşirler. Bu durumda, çoklukla; anne, çocuğun bakımıyla daha fazla ilgilenirken, baba artan maddi ihtiyaçlar niçiniyle daha sık çalışmak zorunda kalabilmektedir. Bu sıra dışı değişim aile bireyleri içinde huzursuzluk ve gerginlik oluşmasına niye olmaktadır. Biroldukça çalışmada özel muhtaçlığa sahip çocuğun doğmasıyla bir arada ailenin bu duruma adapte olmak için biroldukça güçlü süreçten geçtiği, inkâr, şok, anksiyete, kızgınlık, kırgınlık ve dehşet üzere biroldukca farklı ve olumsuz his yaşadığı, özel eğitim ihtiyacına sahip çocuğun durumundan ekseriyetle kendilerini sorumlu tuttuğu ve birden fazla ebeveynin suçluluk duygusu yaşadığı belirtilmektedir. Ailelerin bu yeni durum ve süreçle baş etmeye çalıştıkları, bu süreçle içerisinde ebeveynlerin evlilik bağlarında farklılık olduğu, kimi çalışmalarda evlilik ahenginin düştüğü bildirilmektedir . Engelli çocuğu olan aileler ile ilgili yaptıkları çalışmalarında, engelli çocuğu olan ebeveynlerin evlilik ahenginin düşük olduğu ve ömürlerinden memnuniyetsiz olduklarını belirtmişlerdir. Bu bağlamda, bir mahzur kümesine sahip olan ve gelişim açısından farklılık gösteren, çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik ilgileri, evlilik ahenkleri ve evlilik ahenklerini etkileyen faktörlerin sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesinin pahalı olabileceği düşünülmektedir. 1.1 Kurumsal Çerçeve Özel eğitim kavramı Resmî Gazete’de yayınlanan 31.05.2006 tarih ve 26184 sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği son haliyle “özel eğitime gereksinimi olan bireylerin eğitim ve toplumsal gereksinimlerini karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş işçi, geliştirilmiş eğitim programları ve biçimleri, bu bireylerin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ile akademik disiplin alanlarındaki yeterliliklerine dayalı olarak uygun ortamlarda sürdürülen eğitim” olarak tanımlanırken, özel eğitim ihtiyacı olan birey ise “çeşitli niçinlerle kişisel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen seviyeden manalı farklılık gösteren birey” olarak tanımlanmaktadır. Özel eğitim muhtaçlığı duyma niçinleri literatürde yer alan biroldukca kaynakta çeşitli tiplerde başlıklar altında toplanmaktadır. çoğunlukla genetik transfer ile ilgili genetik niçinler; doğum öncesine ilişkin niçinler, doğum esnasında karşılaşılan niçinler ve doğumdan daha sonraki niçinler başlığında birleşmekle birlikte farklı çalışmalarda genetik faktörler doğum öncesine ilişkin niçinler kapsamında açıklanmaktadır. Bu çalışmada yer alan mani tiplerinden zihinsel mani, bireye özel yapılan zeka testi puanında ortalama 70 yahut daha düşük bir IQ’nun olması, kişilerarası bağlantı, kendi öz bakımını ve günlük ömür aktivitelerini bağımsız yerine getirme, konut hayatı, toplumsal ve kişilerarası hünerler, toplumsal yapının sunduğu imkanları uygun düzeyde kullanma, kendini tek başına yönetip yönlendirme, okul ve iş ile ilgili fonksiyonel maharetler, boş vakit içinderın kıymetlendirilmesi ve yönetilmesi üzere sıhhat ve güvenlik alanlarından en az ikisinde, bağlı olduğu kültürel kümede, yaşıyla bağlı belirlenen sonun altında olma yetersizlik ya da bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Bedensel engelli birey, hastalık, kaza ve genetik sorunlarla bağlı olarak kas, iskelet ve eklemlerin işlevlerini gerçekleştirememesi kararında ortaya çıkan hareket ile ilgili noksanlıklar sebebiyle özel eğitim ve dayanak eğitimine hizmetlerine gereksinim duyan birey “Ortopedik yetersizliği olan birey” olarak tanımlanır. İşitme yetersizliğine sahip kişi, işitme hassasiyetinin bir kısmının yahut tamamının kaybı niçiniyle konuşmayı kazanamama, lisanı kullanma mahareti ve irtibat alanında yaşadığı zorluklar sebebiyle özel eğitim ve dayanak eğitimine muhtaçlık duyan birey olarak tanımlanmaktadır. Otizm ise toplumsal etkileşim ve bağlantıda dejenerasyonun bulunduğu; davranışlarda, ilgi alanlarında ve etkinliklerde kısıtlı, tekdüze, basmakalıp ve yinelayıcı davranış örüntüsünün olduğu, duyum ve davranış sorunları üzere klinik göstergeleri olan nörobiyolojik temelli bir sendromdur.
Evlilik, iki farklı cinsiyete ve kişiliğe sahip bireylerin birlikte olması ile düzenlenen, ”biz” olarak ortaya koyulan yeni bir hayat üslubudur. Evliliği, evvelce fizikî yahut cinsel çekimden dolayı başlayabilen, devam ettiği süreç boyunca ise iki kişiliğin düzenlemesini içermesi gerektiğini evlilikteki başarıyı ise bayan ve erkeğin karşılıklı etkileşimin belirlediğini söylemişlerdir . Evlilikte keyifli ve kuvvetli aile bağlarının gelişmesi için çiftlerin sevgi ve sorumluluk hislerine sahip olması gerektiğini, biroldukça çiftin beklenti ortasında evlendiğini fakat evlilik kurumunun karmaşık tabiatı gereği bunların bir kısmının gerçekleştiğini bir kısmının ise gerçekleşmediğini belirtmiştir. Bununda evlilikte memnuniyetsizliğe yol açabileceğini memnuniyetsiz evliliği ise sessiz ve yavaşça öldüren tespit edilmemiş kansere benzetmiştir . Birbirleriyle etkileşim halinde bulunan, meseleleri müspet yollarla çözen, beraberliği ve aile süreci ile bağlı ögelerde ortak bir görüşe sahip eşlerin evlilik süreci, sağlıklı ve ahenk içerisinde yer alan bir ilgi olduğu belirtilmektedir. Bunun kararında da ahenk içerisindeki beraberlik, evlilikteki memnunluk ve memnuniyetin de artmasını sağlamaktadır. Eşler içindeki ailesel sorunlara niye olan ve evlilik ahengini etkileyen biroldukça faktör bulunmaktadır. Evlilik ahengini etkileyen değişkenler içerisinde, çiftlerin kişilerarası münasebet ve etkileşimi, empatik anlayış şekli, cinselliğe mahsus problemler, cinsiyette dair roller ile bağlı uyumsuzluklar, bireylerin kişilik örüntüleri, alkol yahut husus bağımlılıkları, eşlerin fizyolojik ve ruhsal sıhhat seviyeleri, gelir seviyesindeki değişimler ve işle ilgili problemler, çocuk sahibi olamama, kısa vadeli ayrılıklar ve birleşmeler, açık ve dürüst olmayan davranış, kültürel sıkıntılar, aileden ayrılma, eşlerin yaşlılık devirleri, toplumsal bağlarda ortaya çıkan problemler ve özel ihtiyaçları olan bir çocuk sahibi olmak üzere faktörler tanımlanmıştır . Tüm ebeveynler sağlıklı aile ve toplum açısından kabul gorecek bir çocuğu olmasını ister. Sağlıklı bir bebeğe sahip olmayı düşünen ebeveynler, doğumu beklerken özel eğitim ihtiyaçlı bir çocukları olduklarını duyduklarında birfazlaca farklı his yaşamakta bu niçinle duygusal yansılar vermektedirler. Engelli çocuğa sahip ailelerde ebeveynlerin aldıkları sorumluluklar epey daha fazladır . Yapılan literatür incelemelerinde özel eğitim ihtiyacı olan çocukların aileleriyle ilgili epey sayıda araştırmanın yapıldığı tespit edilmiştir. Engelli çocuğu olan ailelerin gerilim ve kuvvetliklerle sorun odaklı başa çıkma ve evlilik ahengi içindeki bağa baktıkları çalışmada, karşılaşılan günlük gerilimler ve kuvvetlikler karşısında adamların evliliklerini daha olumsuz olarak gördükleri, eşleri sorun odaklı başa çıkma stratejisi kullanan bayanların ise daha yüksek evlilik ahengine sahip olduklarını belirtmişlerdir . İşitme mahzuru olan çocuğa sahip anneler ile yaptığı çalışmada annenin gerilim seviyesi oranı fazlalaştıkça çift ahengi ve çift doyumunun azaldığını, ailelerin çocuğu ile etkileşimi bozuldukça sevgi gösterme ve çift bağlılığında da azalma olduğunu ve annelerin gerilim seviyesi arttıkça çocukta davranım sorunlarının de arttığını belirtmiştir . Engelli çocuğu olan ebeveynlerin evlilik ahengi ve hayat doyumunu incelediği çalışmasında, ebeveynlerin evlilik ahenginin düşük seviyede olduğunu bulgulamıştır. yavaşça mental retarde çocuklara sahip ebeveynlerin bu teşhis niçiniyle yaşadıkları yas süreçlerini inceledikleri çalışmalarının bulgularına bakılırsa ebeveynlerin ağır yas reaksiyonları verdiklerini belirtmişlerdir . 1.2Amaç Bu çalışmanın temel maksadı mani kümesine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik uyumlarının incelenmesidir. Bu temel hedef doğrultusunda mahzur kümelerine nazaran çocuğu özel eğitim alan anne babaların demografik değişkenler (cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, çalışma durumu, evlenme tipi, evlenme müddetleri, aile tipi, çocuk sayısı, özel eğitim alan çocuğun cinsiyeti, yaşı, tanısı, aldığı eğitimin müddeti ve çocuğun bakımı ile ilgili takviye düzeyi) açısından farklılaşıp farklılaşmadığı ile mahzur kümesine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik uyumlarının farklılaşıp farklılaşmadığı alt maksatları oluşturulmuştur. 2.YÖNTEM 2.1. Araştırmanın Modeli, Cihan ve Örneklemi Bu araştırma ilişkisel tarama modeli kullanılarak yapılmıştır. Araştırmanın kainatı İstanbul vilayetindeki özel eğitim ihtiyaçlı çocuğu olan anne ve babalar olup, örneklemimizi özel eğitim ihtiyacı olan çocuklara eğitim verilen Sultangazi ilçesindeki Koza Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi, Gülen Güneş Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi ve Bakırköy ilçesindeki Çiftoğlu Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezine gelen ve emelli örneklem tekniği ile belirlenmiş toplam 243 ebeveyn oluşturmaktadır.
2.2.Veri Toplama Araçları 2.2.1. Sosyo – Demografik Bilgi Formu Bu form araştırmaya katılan şahısların; cinsiyeti, yaşı, eğitim durumu, mesleği, evlilik müddeti, evlenme formu, evlilik tipi, çocuk sayısı, dayanak alma durumu, özel eğitim alan çocuğun tanısı üzere çeşitli demografik özelliklere dair soruları içermektedir. 2.2.2. Evlilikte Ahenk Ölçeği Bu çalışmada araştırmaya katılan bireylerin evlilik ahengini ölçmek gayesiyle Locke ve Wallace (1959) tarafınca geliştirilen ve 1999 yılında Tutarel ve Kışlak tarafınca Türkçeye çevrilen Evlilikte Ahenk Ölçeği kullanılmıştır. Coranbach Alpha kıymeti α=,84 bulunmuştur. 15 unsurdan oluşan evlilikte ahenk ölçeği, evliliğin niteliğini hem evlilik doyumunu birebir vakitte bağlantı şeklini ve çeşitli konularda mutabakat düzebir daha yönelik bahisleri ölçmektedir. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 58, en düşük puan 0’dır. Puanlar ölçekte uyumsuzluktan uyumluluğa hakikat çoğalmaktadır. Evlilikte ahenk ölçeğinin yapı geçerliliğini belirlemek için yapılan faktör tahliline göre ölçek iki faktöre ayrılmıştır. Birinci 9 unsurdan oluşan birinci faktör ‘Anlaşma’ olarak isimlendirilir. Bu faktör; genel ahenk ve his, toplumsal kurallar, cinsellik üzere durumlardaki muahedeye dair soruları içerir. ‘İlişki Tarzı’ olarak isimlendirilen ikinci faktör ise son 6 maddeyi içerir. Bu faktörde ise çatışma çözme, inanç, boş vakit aktiflikleri üzere münasebet usulüyle ilgili sorular yer alır. 2.3. Dataların Tahlili Araştırmadan bulunan bilgilerin SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 21.0 programı kullanılarak tahlili yapılmıştır. İştirakçi şahısların demografik özelliklerinin belirlenebilmesi için frekans dağılımı tahlili uygulanmıştır. Evlilikte ahenk ölçeği sonuçlarının olağan dağılıma sahip olup olmadıkları basıklık (kurtosis) ve çarpıklık (skewness) katsayıları hesaplanarak belirlenmiştir. Mani kümesine göre çocuğu özel eğitim alan anne-babalarının evlilik ahengini inceleyen bu çalışmada iştirakçilerin ve özel ihtiyaçlı çocukların özelliklerine göre ölçeklerin alt boyutlarında elde edilen puan ortalamaları içindeki farklar bağımsız örneklem t-testi ve tek istikametli varyans tahlili ile (One Way ANOVA) hesaplanmış, demografik özellikleri ile ölçeklerin sonuçları daima değişkenler için pearson korelasyon tahlili ile tespit edilmiştir.
4. TARTIŞMA, SONUÇ VE TEKLİFLER Pürüz kümesine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların cinsiyet, yaş, çalışma, evlilik müddeti, çocuğun tanısı ve özel eğitim alma mühleti değişkenleri ile evlilik uyumlarının içinde manalı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Alanyazındaki çalışmalara bakıldığında bu araştırmanın sonuçlarını destekleyen biroldukca çalışmalar bulunmaktadır. Algılanan gerilim seviyesi ve bağlarda yüklemelerin evlilik ahengi ile ilgisinin incelendiği çalışmada bayan ve erkek iştirakçilerin evlilik ahengi puanları içinde manalı bir seviyede farklılık bulgulamamıştır. Otizimli çocukların ebeveynleri ile yaptığı çalışmada cinsiyet değişkeni ile evlilik ahengi içinde her hangi bir ilgi belirlememiştir . Çiftlerin evlilik ahengi ile toplumsal cinsiyet rollerinin bağlantısını incelediği çalışmada, evli şahısların otomatik fikir kalıplarının evlilik ahengine tesirini araştırdığı çalışmada ve evli çiftlerin doğum sıralarının evlilik ahengine tesirini inceledikleri çalışmalarında yaş değişkeni ile evlilik ahengi içinde manalı bir münasebete rastlamamışlardır. Bu bulgular çalışmamızın kararınu desteklemektedir. Özel eğitimli çocuğa sahip olma, misal ömür koşullarının ve sorumlulukların paylaşılması cinsiyet ve yaştan çok çevresel faktörlerin tesiri cinsiyet ve yaş ile evlilik ahengi seviyeleri içinde manalı bir farklılık göstermemesine niye olduğu düşünülmektedir. Bu araştırmada olduğu üzere, evlilik ahengi ile çiftlerin bilişsel çarpıtmalar ve bağlanma biçimlerini incelediği çalışmasında iştirakçilerin çalışma durumunun evlilik ahengine bir tesirine rastlamamıştır . Yaptığı araştırmada, olağan gelişimli çocuğu olan anne-babalar ile otizmli çocuğu olan anne-babaların evlilik ahengi ve anksiyete seviyelerini incelemiş, araştırmasının kararında, olağan gelişimli çocuğu olan anne ve babalar ile otistik çocuğu olan anne ve babaların evlilik müddetleriyle evlilik ahengi içinde münasebet saptamamıştır. Bu araştırma ile yapılan çalışmanın bulguları benzerlik göstermektedir. Yapılan bu araştırmada iştirakçilerin evlilik uyumlarıyla çocuklarının teşhis kümesi içinde manalı bir farklılığa rastlanmamıştır. Öğrenme kuvvetliğü, otizm ve zihinsel yetersizlik teşhisli çocukların anneleri ile yaptığı araştırmanın sonuçları da bu çalışmanın sonuçları ile paralellik göstermektedir . Bu çalışmanın kararına bakılırsa evlilik ahenginin tanıya mahsus farklılık göstermemesini iştirakçilerin bulunduğu teşhis kümesinden bağımsız olarak engelli bir çocuğa sahip olmalarının getirdiği misal sorunlarla müsabakalarına, çiftlere mahsus ferdî ve çevresel özelliklerin belirleyici bulunmasına, teşhisten çok toplumsal ilgiler, hislerin tabiri, aile bütçesini düzenleme ve cinsel ahengin yordayıcı olduğu düşünülmektedir. Mahzur kümesine nazaran çocuğu özel eğitim alan anne babaların eğitim, aylık gelir, aile tipi, çocuk sayısı ve takviye alma durumu değişkenleri ile evlilik uyumlarının içinde manalı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Eğitim değişkenine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma” alt boyutu üniversite mezunlarının okumaz ve yazmaz kümeye bakılırsa daha yüksek, “ilişki tarzı” alt boyutunda ise lise mezunlarının okumaz ve yazmaz kümeye nazaran daha yüksek çıkmıştır. Üniversite mezunu olanlarında okumaz ve yazmazlara bakılırsa toplam evlilik ahenk puanının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Literatürde bulunan sonuçları dayanaklar nitelikte biroldukca çalışma mevcuttur. Riskli ergen davranışlarında anne babanın eğitim seviyelerinin tesirlerini inceledikleri çalışmalarında riskli davranışlarının azalmasında annelerin eğitim seviyelerinin tesirli olduğunu belirlemişlerdir . Türkiyeli ve İranlı çiftleri evlilik ahengini incelediği çalışmada yüksek lisans mezunu bireylerin evlilik ahengi puanlarının lise ve üniversite mezunu iştirakçilere oranla daha yüksek olduğunu saptamıştır . Evlilik ahengi ile ömür kalitesi içindeki ilgiyi incelediği çalışmasında lisanüstü ve/veya doktora mezunlarının münasebet usulü ve mutabakat alt boyutlarının öbür eğitim kümesine göre daha yüksek olduğunu belirtmiştir . Eğitim seviyesi arttıkça evlilik ahenginin artmasının bireylerin evliliklerinde his ve kanılarını daha düzgün fark edip eşlerine söz edebildikleri, sorumlulukları eşit paylaşabildikleri, karşılaştıkları sorunları daha uygun tahlil edebildiklerini ve tahlil maharetlerinin de sorunlar karşısında daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Aylık gelir değişkenine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma ve ilgi tarzı” alt boyutunda düşük gelir seviyesi kümesi iştirakçilerin orta gelir seviyesi küme iştirakçilere oranla daha az, “toplam evlilik uyumu” puanına göre de orta gelirli kümesinin düşük gelirli kümeye bakılırsa daha fazla evlilik ahengine sahip olduğu tespit edilmiştir. Evli çiftlerin öfke şekilleri ve evlilik uyumlarının incelendiği çalışmadaki bulgulara nazaran ekonomik düzeyini ortanın üstü (iyi) olarak düşünen evli bireylerin evlilik ahengi ekonomik düzeyini orta düzeyde düşünen evli şahıslara göre daha fazla olduğu , 5001 TL ve üzeri kümenin başka gelir kümesi iştirakçilere oranla evlilik uyumlarının yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan bireylerin sıklıkla konut bayanı olmasından dolayı gelir getiren rastgele bir işte çalışamaması, araştırmadaki erkek iştirakçilerin düşük gelir getiren meslek kümesine dahil işlerde çalışıyor olmaları, maddi imkanların kâfi seviyede olmamasından dolayı özel eğitim alan çocuğun tedavi sürecinin getirdiği ekstra maddi yükümlülükler karşısında zorlanmaları ve geleceğe dair ekonomik bilinmezlikler çiftleri nakdî konularda kaygılanmak zorunda bırakıyor bu durumda çiftlerin evlilik ahengini azalttığını düşündürmektedir. Aile tipi değişkenine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma” alt boyutu puanının çekirdek aile iştirakçilerinin parçalanmış aile iştirakçilerine oranla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Tez çalışmasında engelli çocuğu olan ve olmayan ebeveynlerin özelliklerinin aile tipi, yaş, cinsiyet ve çocuk sayısı tarafından misal olduğu ve ortalarında rastgele bir farklılık olmadığı saptamıştır. Bu araştırmada çekirdek aile tipi iştirakçilerimizin parçalanmış aile tipi iştirakçilere oranla gelir düzeylerinin daha yüksek olması maddi olarak daha rahat yaşama sahip olmalarını ve tıpkı vakitte geleceğe dair telaşlarının azalmasına imkan sağlar. Ayrıyeten eşleri ile daha az çatışmalı alakaya sahip olduklarını ve ortak hayatın verdiği güçle hem özel eğitim alan çocuğun bakımında birebir vakitte karşılaştıkları sorunlar karşısında eş dayanağı bulabildiklerini, bu niçinle de evlilik uyumlarının daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Çocuk sayısı değişkenine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ nazaran çocuk sayısı 1-2 olan kümenin 3 ve üstü çocuğa sahip olanlara göre daha fazla anlaşabildikleri ve genel evlilik ahenginden daha yüksek puanlar aldığı görülmektedir. Zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynler içinde 1 ve 2 çocuğu olan ebeveynlerin evlilik uyumlarının daha fazla olduğunu bulmuştur. Yapılan başka bir araştırmada ise tek, iki yahut üç çocuklu evli bireylerin çocuğu olmayanlara oranla daha az evlilik ahengine sahip olduklarını belirlemişlerdir . Araştırma neticelerina bakılırsa çocuk sayısı arttıkça evlilik ahenginin azalmasının sebebin sahip olunan çocuk sayısının fazlalaşması çiftlerin pek epey alanda sorumluluklarının artmasına niçiniyet vermesinden dolayı iştirakçilerin hem ferdi birebir vakitte çift olarak özel istek ve şahsi ilgi alanlarına daha az vakit ayırmak zorunda kaldıklarını düşündürmektedir. Ayrıyeten çocuk sayısının fazlalaşması masrafların çoğalmasına kaynaklık edeceğinden ve bu çalışmaya katılan bireylerin çoğunluğunun da gelir seviyeleri düşük ve orta gelire sahip olanlardan oluşması, çocuklar için alınan kararların birliktece verilmesi ve çiftlerin çocuklar hakkında ferdi fikirlerine nazaran karar vermelerinin bir ekip çatışmalara yol açabilecek olmasından dolayı çiftlerin gerilim yaşayabilecek olmalarını düşündürmekte bu durumunda çiftlerin evlilik ahenklerini azalttığı kıymetlendirilmektedir. Dayanak alma değişkenine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma”, “ilişki tarzı” alt boyutlarında ve “toplam evlilik uyumu” puanları içinde manalı farklılık olduğu tespit edilmiştir. Literatürde bu çalışmaya paralel sonuçlar bulunmuştur. Otizmli çocuğu olan ebeveynlerin ailesinden ve arkadaşlarından aldığı takviye seviyesinin evlilik ahengini arttırdığını belirtmiştir . Engelli çocuk sahibi ebeveynlerin evlilik alakalarının incelendiği çalışmada araştırmanın örneklemini; 20 tanesi down sendromlu, 20 tanesi otistik ve 20 tanesi olağan gelişim gösteren çocuğu olan anneler oluşturmaktadır. Araştırmanın kararında, otistik çocuğa sahip ebeveynlerin evlilik ahenginin öbür kümedeki annelere oranla daha az olduğunu, ebeveyn olma ve sorumlulukları yerine getirme konusunda kendilerini daha yetersiz hissettiklerini bulmuştur Buna göre özel eğitime ihtiyaç duyan çocuğun bakımı ile ilgili dayanak alanların takviye alamayanlara göre evliliklerinde daha fazla anlaşabildiği ve olumlu alaka üslubu benimsedikleri, genel olarak da daha yüksek bir evlilik ahengi sergiledikleri düşünülmektedir. Zira alınan takviye cinsine nazaran ebeveynlerin bakıma eşit oranda katılması, hastalık ve tedavi sürecindeki korkularının azalmasına, ferdî ve çift olarak birlikte vakit geçirme mühletinin artmasına niye olduğu, bu durumun da ebeveynlerin mutabakat ve ilgi biçimini olumlu tarafta etkilediği düşünülmektedir. Mani kümesine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik uyumlarının incelendiği bu çalışmada iştirakçilerin eğitim seviyesi, aylık gelir düzeyi, alınan aile dayanağın oranı artıkça ve sahip oldukları çocuk sayısı azaldıkça toplam evlilik uyumlarında artış olduğu görülmektedir. Yapılan araştırmanın sonuçları ışığında ilerideki araştırmalara yardımcı olması açısından evlilik ahengi değişkenleri; farklı sosyo-demografik değişkenler göz önüne alınarak değişik örneklem kümesi ile birlikte çalışılabilinir. Bu çalışmada özel eğitimli çocuğun bakımına verilen dayanak arttıkça iştirakçilerin evlilik ahenginin arttığı gözlenmiştir. ötürüsıyla özel ihtiyaçlı çocuğa sahip ailelere verilen takviye düzeyini artırmaya yönelik çalışmalar yapılabilinir.
Tarih boyunca süregelen evlilik kavramı, makul kurallarla belirlenen ve devlet tarafınca desteklenen, toplumun değerli yapı taşlarından biridir. En değerli münasebet metotlarından biri olan evlilik aile kurumunun temelini oluşturmaktadır. Evlilikte ahenk dediğimizde çiftlerin kendilerini ve aileyi ilgilendiren konularda ortak bir fikre varabildiği, sağlıklı irtibat lisanı geliştirdikleri ve karşılaştıkları sıkıntıları olumlu bir biçimde çözebilmeleri olarak tanımlanmıştır. Günümüzde evlilik ahenginin etkilendiği bir ekip ögelerle karşılaşılmaktadır. Yapılan çalışmalarda bu faktörlerden kimilerinin; çiftler içindeki bağlantı lisanındaki farklılıklar, ekonomik durum, çocuk, aile yapısı, eşler ortası yaş farkı, eğitim durumu ve depresyon üzere evlilik ahengini etkileyen ögeler olduğu görülmektedir. Çiftlerin çocuk sahibi olmaları evlilik içi dinamikleri etkileyen en değerli ögelerden biriyken otizm, bedensel yahut ruhsal engellilik üzere özel gereksinime muhtaçlık duyan bir çocuğunun olmasının, ebeveyn hem de da karı-koca alt sistemini kıymetli seviyede etkilediği düşünülmektedir. Aile sistemine katılan çocuk, akranlarına bakılırsa gelişimsel yahut bedensel seviyede manalı bir farklılığa sahip olduğunda hangi cins pürüz durumu olursa olsun, bu durum aile için travmatik ve gerilim yaratan bir durumdur. Aileler özel ihtiyacı olan bir çocuğa sahip olduklarında anne baba rollerine ek olarak gerilim yaratan biroldukca rol ve sorumluluk ile yüzleşirler. Bu durumda, çoklukla; anne, çocuğun bakımıyla daha fazla ilgilenirken, baba artan maddi ihtiyaçlar niçiniyle daha sık çalışmak zorunda kalabilmektedir. Bu sıra dışı değişim aile bireyleri içinde huzursuzluk ve gerginlik oluşmasına niye olmaktadır. Biroldukça çalışmada özel muhtaçlığa sahip çocuğun doğmasıyla bir arada ailenin bu duruma adapte olmak için biroldukça güçlü süreçten geçtiği, inkâr, şok, anksiyete, kızgınlık, kırgınlık ve dehşet üzere biroldukca farklı ve olumsuz his yaşadığı, özel eğitim ihtiyacına sahip çocuğun durumundan ekseriyetle kendilerini sorumlu tuttuğu ve birden fazla ebeveynin suçluluk duygusu yaşadığı belirtilmektedir. Ailelerin bu yeni durum ve süreçle baş etmeye çalıştıkları, bu süreçle içerisinde ebeveynlerin evlilik bağlarında farklılık olduğu, kimi çalışmalarda evlilik ahenginin düştüğü bildirilmektedir . Engelli çocuğu olan aileler ile ilgili yaptıkları çalışmalarında, engelli çocuğu olan ebeveynlerin evlilik ahenginin düşük olduğu ve ömürlerinden memnuniyetsiz olduklarını belirtmişlerdir. Bu bağlamda, bir mahzur kümesine sahip olan ve gelişim açısından farklılık gösteren, çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik ilgileri, evlilik ahenkleri ve evlilik ahenklerini etkileyen faktörlerin sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesinin pahalı olabileceği düşünülmektedir. 1.1 Kurumsal Çerçeve Özel eğitim kavramı Resmî Gazete’de yayınlanan 31.05.2006 tarih ve 26184 sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği son haliyle “özel eğitime gereksinimi olan bireylerin eğitim ve toplumsal gereksinimlerini karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş işçi, geliştirilmiş eğitim programları ve biçimleri, bu bireylerin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ile akademik disiplin alanlarındaki yeterliliklerine dayalı olarak uygun ortamlarda sürdürülen eğitim” olarak tanımlanırken, özel eğitim ihtiyacı olan birey ise “çeşitli niçinlerle kişisel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen seviyeden manalı farklılık gösteren birey” olarak tanımlanmaktadır. Özel eğitim muhtaçlığı duyma niçinleri literatürde yer alan biroldukca kaynakta çeşitli tiplerde başlıklar altında toplanmaktadır. çoğunlukla genetik transfer ile ilgili genetik niçinler; doğum öncesine ilişkin niçinler, doğum esnasında karşılaşılan niçinler ve doğumdan daha sonraki niçinler başlığında birleşmekle birlikte farklı çalışmalarda genetik faktörler doğum öncesine ilişkin niçinler kapsamında açıklanmaktadır. Bu çalışmada yer alan mani tiplerinden zihinsel mani, bireye özel yapılan zeka testi puanında ortalama 70 yahut daha düşük bir IQ’nun olması, kişilerarası bağlantı, kendi öz bakımını ve günlük ömür aktivitelerini bağımsız yerine getirme, konut hayatı, toplumsal ve kişilerarası hünerler, toplumsal yapının sunduğu imkanları uygun düzeyde kullanma, kendini tek başına yönetip yönlendirme, okul ve iş ile ilgili fonksiyonel maharetler, boş vakit içinderın kıymetlendirilmesi ve yönetilmesi üzere sıhhat ve güvenlik alanlarından en az ikisinde, bağlı olduğu kültürel kümede, yaşıyla bağlı belirlenen sonun altında olma yetersizlik ya da bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Bedensel engelli birey, hastalık, kaza ve genetik sorunlarla bağlı olarak kas, iskelet ve eklemlerin işlevlerini gerçekleştirememesi kararında ortaya çıkan hareket ile ilgili noksanlıklar sebebiyle özel eğitim ve dayanak eğitimine hizmetlerine gereksinim duyan birey “Ortopedik yetersizliği olan birey” olarak tanımlanır. İşitme yetersizliğine sahip kişi, işitme hassasiyetinin bir kısmının yahut tamamının kaybı niçiniyle konuşmayı kazanamama, lisanı kullanma mahareti ve irtibat alanında yaşadığı zorluklar sebebiyle özel eğitim ve dayanak eğitimine muhtaçlık duyan birey olarak tanımlanmaktadır. Otizm ise toplumsal etkileşim ve bağlantıda dejenerasyonun bulunduğu; davranışlarda, ilgi alanlarında ve etkinliklerde kısıtlı, tekdüze, basmakalıp ve yinelayıcı davranış örüntüsünün olduğu, duyum ve davranış sorunları üzere klinik göstergeleri olan nörobiyolojik temelli bir sendromdur.
Evlilik, iki farklı cinsiyete ve kişiliğe sahip bireylerin birlikte olması ile düzenlenen, ”biz” olarak ortaya koyulan yeni bir hayat üslubudur. Evliliği, evvelce fizikî yahut cinsel çekimden dolayı başlayabilen, devam ettiği süreç boyunca ise iki kişiliğin düzenlemesini içermesi gerektiğini evlilikteki başarıyı ise bayan ve erkeğin karşılıklı etkileşimin belirlediğini söylemişlerdir . Evlilikte keyifli ve kuvvetli aile bağlarının gelişmesi için çiftlerin sevgi ve sorumluluk hislerine sahip olması gerektiğini, biroldukça çiftin beklenti ortasında evlendiğini fakat evlilik kurumunun karmaşık tabiatı gereği bunların bir kısmının gerçekleştiğini bir kısmının ise gerçekleşmediğini belirtmiştir. Bununda evlilikte memnuniyetsizliğe yol açabileceğini memnuniyetsiz evliliği ise sessiz ve yavaşça öldüren tespit edilmemiş kansere benzetmiştir . Birbirleriyle etkileşim halinde bulunan, meseleleri müspet yollarla çözen, beraberliği ve aile süreci ile bağlı ögelerde ortak bir görüşe sahip eşlerin evlilik süreci, sağlıklı ve ahenk içerisinde yer alan bir ilgi olduğu belirtilmektedir. Bunun kararında da ahenk içerisindeki beraberlik, evlilikteki memnunluk ve memnuniyetin de artmasını sağlamaktadır. Eşler içindeki ailesel sorunlara niye olan ve evlilik ahengini etkileyen biroldukça faktör bulunmaktadır. Evlilik ahengini etkileyen değişkenler içerisinde, çiftlerin kişilerarası münasebet ve etkileşimi, empatik anlayış şekli, cinselliğe mahsus problemler, cinsiyette dair roller ile bağlı uyumsuzluklar, bireylerin kişilik örüntüleri, alkol yahut husus bağımlılıkları, eşlerin fizyolojik ve ruhsal sıhhat seviyeleri, gelir seviyesindeki değişimler ve işle ilgili problemler, çocuk sahibi olamama, kısa vadeli ayrılıklar ve birleşmeler, açık ve dürüst olmayan davranış, kültürel sıkıntılar, aileden ayrılma, eşlerin yaşlılık devirleri, toplumsal bağlarda ortaya çıkan problemler ve özel ihtiyaçları olan bir çocuk sahibi olmak üzere faktörler tanımlanmıştır . Tüm ebeveynler sağlıklı aile ve toplum açısından kabul gorecek bir çocuğu olmasını ister. Sağlıklı bir bebeğe sahip olmayı düşünen ebeveynler, doğumu beklerken özel eğitim ihtiyaçlı bir çocukları olduklarını duyduklarında birfazlaca farklı his yaşamakta bu niçinle duygusal yansılar vermektedirler. Engelli çocuğa sahip ailelerde ebeveynlerin aldıkları sorumluluklar epey daha fazladır . Yapılan literatür incelemelerinde özel eğitim ihtiyacı olan çocukların aileleriyle ilgili epey sayıda araştırmanın yapıldığı tespit edilmiştir. Engelli çocuğu olan ailelerin gerilim ve kuvvetliklerle sorun odaklı başa çıkma ve evlilik ahengi içindeki bağa baktıkları çalışmada, karşılaşılan günlük gerilimler ve kuvvetlikler karşısında adamların evliliklerini daha olumsuz olarak gördükleri, eşleri sorun odaklı başa çıkma stratejisi kullanan bayanların ise daha yüksek evlilik ahengine sahip olduklarını belirtmişlerdir . İşitme mahzuru olan çocuğa sahip anneler ile yaptığı çalışmada annenin gerilim seviyesi oranı fazlalaştıkça çift ahengi ve çift doyumunun azaldığını, ailelerin çocuğu ile etkileşimi bozuldukça sevgi gösterme ve çift bağlılığında da azalma olduğunu ve annelerin gerilim seviyesi arttıkça çocukta davranım sorunlarının de arttığını belirtmiştir . Engelli çocuğu olan ebeveynlerin evlilik ahengi ve hayat doyumunu incelediği çalışmasında, ebeveynlerin evlilik ahenginin düşük seviyede olduğunu bulgulamıştır. yavaşça mental retarde çocuklara sahip ebeveynlerin bu teşhis niçiniyle yaşadıkları yas süreçlerini inceledikleri çalışmalarının bulgularına bakılırsa ebeveynlerin ağır yas reaksiyonları verdiklerini belirtmişlerdir . 1.2Amaç Bu çalışmanın temel maksadı mani kümesine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik uyumlarının incelenmesidir. Bu temel hedef doğrultusunda mahzur kümelerine nazaran çocuğu özel eğitim alan anne babaların demografik değişkenler (cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, çalışma durumu, evlenme tipi, evlenme müddetleri, aile tipi, çocuk sayısı, özel eğitim alan çocuğun cinsiyeti, yaşı, tanısı, aldığı eğitimin müddeti ve çocuğun bakımı ile ilgili takviye düzeyi) açısından farklılaşıp farklılaşmadığı ile mahzur kümesine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik uyumlarının farklılaşıp farklılaşmadığı alt maksatları oluşturulmuştur. 2.YÖNTEM 2.1. Araştırmanın Modeli, Cihan ve Örneklemi Bu araştırma ilişkisel tarama modeli kullanılarak yapılmıştır. Araştırmanın kainatı İstanbul vilayetindeki özel eğitim ihtiyaçlı çocuğu olan anne ve babalar olup, örneklemimizi özel eğitim ihtiyacı olan çocuklara eğitim verilen Sultangazi ilçesindeki Koza Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi, Gülen Güneş Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi ve Bakırköy ilçesindeki Çiftoğlu Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezine gelen ve emelli örneklem tekniği ile belirlenmiş toplam 243 ebeveyn oluşturmaktadır.
2.2.Veri Toplama Araçları 2.2.1. Sosyo – Demografik Bilgi Formu Bu form araştırmaya katılan şahısların; cinsiyeti, yaşı, eğitim durumu, mesleği, evlilik müddeti, evlenme formu, evlilik tipi, çocuk sayısı, dayanak alma durumu, özel eğitim alan çocuğun tanısı üzere çeşitli demografik özelliklere dair soruları içermektedir. 2.2.2. Evlilikte Ahenk Ölçeği Bu çalışmada araştırmaya katılan bireylerin evlilik ahengini ölçmek gayesiyle Locke ve Wallace (1959) tarafınca geliştirilen ve 1999 yılında Tutarel ve Kışlak tarafınca Türkçeye çevrilen Evlilikte Ahenk Ölçeği kullanılmıştır. Coranbach Alpha kıymeti α=,84 bulunmuştur. 15 unsurdan oluşan evlilikte ahenk ölçeği, evliliğin niteliğini hem evlilik doyumunu birebir vakitte bağlantı şeklini ve çeşitli konularda mutabakat düzebir daha yönelik bahisleri ölçmektedir. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 58, en düşük puan 0’dır. Puanlar ölçekte uyumsuzluktan uyumluluğa hakikat çoğalmaktadır. Evlilikte ahenk ölçeğinin yapı geçerliliğini belirlemek için yapılan faktör tahliline göre ölçek iki faktöre ayrılmıştır. Birinci 9 unsurdan oluşan birinci faktör ‘Anlaşma’ olarak isimlendirilir. Bu faktör; genel ahenk ve his, toplumsal kurallar, cinsellik üzere durumlardaki muahedeye dair soruları içerir. ‘İlişki Tarzı’ olarak isimlendirilen ikinci faktör ise son 6 maddeyi içerir. Bu faktörde ise çatışma çözme, inanç, boş vakit aktiflikleri üzere münasebet usulüyle ilgili sorular yer alır. 2.3. Dataların Tahlili Araştırmadan bulunan bilgilerin SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 21.0 programı kullanılarak tahlili yapılmıştır. İştirakçi şahısların demografik özelliklerinin belirlenebilmesi için frekans dağılımı tahlili uygulanmıştır. Evlilikte ahenk ölçeği sonuçlarının olağan dağılıma sahip olup olmadıkları basıklık (kurtosis) ve çarpıklık (skewness) katsayıları hesaplanarak belirlenmiştir. Mani kümesine göre çocuğu özel eğitim alan anne-babalarının evlilik ahengini inceleyen bu çalışmada iştirakçilerin ve özel ihtiyaçlı çocukların özelliklerine göre ölçeklerin alt boyutlarında elde edilen puan ortalamaları içindeki farklar bağımsız örneklem t-testi ve tek istikametli varyans tahlili ile (One Way ANOVA) hesaplanmış, demografik özellikleri ile ölçeklerin sonuçları daima değişkenler için pearson korelasyon tahlili ile tespit edilmiştir.
4. TARTIŞMA, SONUÇ VE TEKLİFLER Pürüz kümesine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların cinsiyet, yaş, çalışma, evlilik müddeti, çocuğun tanısı ve özel eğitim alma mühleti değişkenleri ile evlilik uyumlarının içinde manalı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Alanyazındaki çalışmalara bakıldığında bu araştırmanın sonuçlarını destekleyen biroldukca çalışmalar bulunmaktadır. Algılanan gerilim seviyesi ve bağlarda yüklemelerin evlilik ahengi ile ilgisinin incelendiği çalışmada bayan ve erkek iştirakçilerin evlilik ahengi puanları içinde manalı bir seviyede farklılık bulgulamamıştır. Otizimli çocukların ebeveynleri ile yaptığı çalışmada cinsiyet değişkeni ile evlilik ahengi içinde her hangi bir ilgi belirlememiştir . Çiftlerin evlilik ahengi ile toplumsal cinsiyet rollerinin bağlantısını incelediği çalışmada, evli şahısların otomatik fikir kalıplarının evlilik ahengine tesirini araştırdığı çalışmada ve evli çiftlerin doğum sıralarının evlilik ahengine tesirini inceledikleri çalışmalarında yaş değişkeni ile evlilik ahengi içinde manalı bir münasebete rastlamamışlardır. Bu bulgular çalışmamızın kararınu desteklemektedir. Özel eğitimli çocuğa sahip olma, misal ömür koşullarının ve sorumlulukların paylaşılması cinsiyet ve yaştan çok çevresel faktörlerin tesiri cinsiyet ve yaş ile evlilik ahengi seviyeleri içinde manalı bir farklılık göstermemesine niye olduğu düşünülmektedir. Bu araştırmada olduğu üzere, evlilik ahengi ile çiftlerin bilişsel çarpıtmalar ve bağlanma biçimlerini incelediği çalışmasında iştirakçilerin çalışma durumunun evlilik ahengine bir tesirine rastlamamıştır . Yaptığı araştırmada, olağan gelişimli çocuğu olan anne-babalar ile otizmli çocuğu olan anne-babaların evlilik ahengi ve anksiyete seviyelerini incelemiş, araştırmasının kararında, olağan gelişimli çocuğu olan anne ve babalar ile otistik çocuğu olan anne ve babaların evlilik müddetleriyle evlilik ahengi içinde münasebet saptamamıştır. Bu araştırma ile yapılan çalışmanın bulguları benzerlik göstermektedir. Yapılan bu araştırmada iştirakçilerin evlilik uyumlarıyla çocuklarının teşhis kümesi içinde manalı bir farklılığa rastlanmamıştır. Öğrenme kuvvetliğü, otizm ve zihinsel yetersizlik teşhisli çocukların anneleri ile yaptığı araştırmanın sonuçları da bu çalışmanın sonuçları ile paralellik göstermektedir . Bu çalışmanın kararına bakılırsa evlilik ahenginin tanıya mahsus farklılık göstermemesini iştirakçilerin bulunduğu teşhis kümesinden bağımsız olarak engelli bir çocuğa sahip olmalarının getirdiği misal sorunlarla müsabakalarına, çiftlere mahsus ferdî ve çevresel özelliklerin belirleyici bulunmasına, teşhisten çok toplumsal ilgiler, hislerin tabiri, aile bütçesini düzenleme ve cinsel ahengin yordayıcı olduğu düşünülmektedir. Mahzur kümesine nazaran çocuğu özel eğitim alan anne babaların eğitim, aylık gelir, aile tipi, çocuk sayısı ve takviye alma durumu değişkenleri ile evlilik uyumlarının içinde manalı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Eğitim değişkenine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma” alt boyutu üniversite mezunlarının okumaz ve yazmaz kümeye bakılırsa daha yüksek, “ilişki tarzı” alt boyutunda ise lise mezunlarının okumaz ve yazmaz kümeye nazaran daha yüksek çıkmıştır. Üniversite mezunu olanlarında okumaz ve yazmazlara bakılırsa toplam evlilik ahenk puanının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Literatürde bulunan sonuçları dayanaklar nitelikte biroldukca çalışma mevcuttur. Riskli ergen davranışlarında anne babanın eğitim seviyelerinin tesirlerini inceledikleri çalışmalarında riskli davranışlarının azalmasında annelerin eğitim seviyelerinin tesirli olduğunu belirlemişlerdir . Türkiyeli ve İranlı çiftleri evlilik ahengini incelediği çalışmada yüksek lisans mezunu bireylerin evlilik ahengi puanlarının lise ve üniversite mezunu iştirakçilere oranla daha yüksek olduğunu saptamıştır . Evlilik ahengi ile ömür kalitesi içindeki ilgiyi incelediği çalışmasında lisanüstü ve/veya doktora mezunlarının münasebet usulü ve mutabakat alt boyutlarının öbür eğitim kümesine göre daha yüksek olduğunu belirtmiştir . Eğitim seviyesi arttıkça evlilik ahenginin artmasının bireylerin evliliklerinde his ve kanılarını daha düzgün fark edip eşlerine söz edebildikleri, sorumlulukları eşit paylaşabildikleri, karşılaştıkları sorunları daha uygun tahlil edebildiklerini ve tahlil maharetlerinin de sorunlar karşısında daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Aylık gelir değişkenine bakılırsa çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma ve ilgi tarzı” alt boyutunda düşük gelir seviyesi kümesi iştirakçilerin orta gelir seviyesi küme iştirakçilere oranla daha az, “toplam evlilik uyumu” puanına göre de orta gelirli kümesinin düşük gelirli kümeye bakılırsa daha fazla evlilik ahengine sahip olduğu tespit edilmiştir. Evli çiftlerin öfke şekilleri ve evlilik uyumlarının incelendiği çalışmadaki bulgulara nazaran ekonomik düzeyini ortanın üstü (iyi) olarak düşünen evli bireylerin evlilik ahengi ekonomik düzeyini orta düzeyde düşünen evli şahıslara göre daha fazla olduğu , 5001 TL ve üzeri kümenin başka gelir kümesi iştirakçilere oranla evlilik uyumlarının yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan bireylerin sıklıkla konut bayanı olmasından dolayı gelir getiren rastgele bir işte çalışamaması, araştırmadaki erkek iştirakçilerin düşük gelir getiren meslek kümesine dahil işlerde çalışıyor olmaları, maddi imkanların kâfi seviyede olmamasından dolayı özel eğitim alan çocuğun tedavi sürecinin getirdiği ekstra maddi yükümlülükler karşısında zorlanmaları ve geleceğe dair ekonomik bilinmezlikler çiftleri nakdî konularda kaygılanmak zorunda bırakıyor bu durumda çiftlerin evlilik ahengini azalttığını düşündürmektedir. Aile tipi değişkenine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma” alt boyutu puanının çekirdek aile iştirakçilerinin parçalanmış aile iştirakçilerine oranla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Tez çalışmasında engelli çocuğu olan ve olmayan ebeveynlerin özelliklerinin aile tipi, yaş, cinsiyet ve çocuk sayısı tarafından misal olduğu ve ortalarında rastgele bir farklılık olmadığı saptamıştır. Bu araştırmada çekirdek aile tipi iştirakçilerimizin parçalanmış aile tipi iştirakçilere oranla gelir düzeylerinin daha yüksek olması maddi olarak daha rahat yaşama sahip olmalarını ve tıpkı vakitte geleceğe dair telaşlarının azalmasına imkan sağlar. Ayrıyeten eşleri ile daha az çatışmalı alakaya sahip olduklarını ve ortak hayatın verdiği güçle hem özel eğitim alan çocuğun bakımında birebir vakitte karşılaştıkları sorunlar karşısında eş dayanağı bulabildiklerini, bu niçinle de evlilik uyumlarının daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Çocuk sayısı değişkenine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ nazaran çocuk sayısı 1-2 olan kümenin 3 ve üstü çocuğa sahip olanlara göre daha fazla anlaşabildikleri ve genel evlilik ahenginden daha yüksek puanlar aldığı görülmektedir. Zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynler içinde 1 ve 2 çocuğu olan ebeveynlerin evlilik uyumlarının daha fazla olduğunu bulmuştur. Yapılan başka bir araştırmada ise tek, iki yahut üç çocuklu evli bireylerin çocuğu olmayanlara oranla daha az evlilik ahengine sahip olduklarını belirlemişlerdir . Araştırma neticelerina bakılırsa çocuk sayısı arttıkça evlilik ahenginin azalmasının sebebin sahip olunan çocuk sayısının fazlalaşması çiftlerin pek epey alanda sorumluluklarının artmasına niçiniyet vermesinden dolayı iştirakçilerin hem ferdi birebir vakitte çift olarak özel istek ve şahsi ilgi alanlarına daha az vakit ayırmak zorunda kaldıklarını düşündürmektedir. Ayrıyeten çocuk sayısının fazlalaşması masrafların çoğalmasına kaynaklık edeceğinden ve bu çalışmaya katılan bireylerin çoğunluğunun da gelir seviyeleri düşük ve orta gelire sahip olanlardan oluşması, çocuklar için alınan kararların birliktece verilmesi ve çiftlerin çocuklar hakkında ferdi fikirlerine nazaran karar vermelerinin bir ekip çatışmalara yol açabilecek olmasından dolayı çiftlerin gerilim yaşayabilecek olmalarını düşündürmekte bu durumunda çiftlerin evlilik ahenklerini azalttığı kıymetlendirilmektedir. Dayanak alma değişkenine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların EUÖ’nin “anlaşma”, “ilişki tarzı” alt boyutlarında ve “toplam evlilik uyumu” puanları içinde manalı farklılık olduğu tespit edilmiştir. Literatürde bu çalışmaya paralel sonuçlar bulunmuştur. Otizmli çocuğu olan ebeveynlerin ailesinden ve arkadaşlarından aldığı takviye seviyesinin evlilik ahengini arttırdığını belirtmiştir . Engelli çocuk sahibi ebeveynlerin evlilik alakalarının incelendiği çalışmada araştırmanın örneklemini; 20 tanesi down sendromlu, 20 tanesi otistik ve 20 tanesi olağan gelişim gösteren çocuğu olan anneler oluşturmaktadır. Araştırmanın kararında, otistik çocuğa sahip ebeveynlerin evlilik ahenginin öbür kümedeki annelere oranla daha az olduğunu, ebeveyn olma ve sorumlulukları yerine getirme konusunda kendilerini daha yetersiz hissettiklerini bulmuştur Buna göre özel eğitime ihtiyaç duyan çocuğun bakımı ile ilgili dayanak alanların takviye alamayanlara göre evliliklerinde daha fazla anlaşabildiği ve olumlu alaka üslubu benimsedikleri, genel olarak da daha yüksek bir evlilik ahengi sergiledikleri düşünülmektedir. Zira alınan takviye cinsine nazaran ebeveynlerin bakıma eşit oranda katılması, hastalık ve tedavi sürecindeki korkularının azalmasına, ferdî ve çift olarak birlikte vakit geçirme mühletinin artmasına niye olduğu, bu durumun da ebeveynlerin mutabakat ve ilgi biçimini olumlu tarafta etkilediği düşünülmektedir. Mani kümesine göre çocuğu özel eğitim alan anne babaların evlilik uyumlarının incelendiği bu çalışmada iştirakçilerin eğitim seviyesi, aylık gelir düzeyi, alınan aile dayanağın oranı artıkça ve sahip oldukları çocuk sayısı azaldıkça toplam evlilik uyumlarında artış olduğu görülmektedir. Yapılan araştırmanın sonuçları ışığında ilerideki araştırmalara yardımcı olması açısından evlilik ahengi değişkenleri; farklı sosyo-demografik değişkenler göz önüne alınarak değişik örneklem kümesi ile birlikte çalışılabilinir. Bu çalışmada özel eğitimli çocuğun bakımına verilen dayanak arttıkça iştirakçilerin evlilik ahenginin arttığı gözlenmiştir. ötürüsıyla özel ihtiyaçlı çocuğa sahip ailelere verilen takviye düzeyini artırmaya yönelik çalışmalar yapılabilinir.