Bir yerden geçerken aldığınız bir koku sizi geçmişe sürükleyip kimi vakit beğenilen olan kimi vakit de güzel olmayan tecrübelerinizi yeniden yaşatabilir. Pekala nasıl oluyor da beynimizin derinliklerinde gizlenip kaybolmuş, hatta yaşandığını bile unuttuğumuz olaylar bir koku ile tekrar gün yüzüne çıkıyor? Ya da niye öteki duyu organlarımızla örneğin en güvendiğimiz duyumuz olan görme duyumuzla değil de koku duyumuzla bu anıları hatırlıyoruz?
niçini koku duyusunun evrimini, görme, dokunma ve duyma duyusundan evvel tamamlaması ve bu sebeple öbür duyulardan daha uzun bir evrimsel geçmişe sahip olmasıdır. özetlemek gerekirse başka duyu organları daha gelişmeden epeyce evvel koku duyusu gelişmenine başlamış ve uzmanlaşmıştır. Yapılan araştırmalar kararında beşerde 4 tip dokunma ve ışık reseptörü varken, koku için tam 1000 reseptör olduğu bulunmuştur. Öbür duyu organlarıyla aldığımız girdiler beyinde evvel talamusa uğrayıp daha sonra beynin ilgili kısımlarına iletilirken, koku duyusu talamusa uğramadan direk olfaktör bulbus’a yani koku alma soğanına (bölgesine) masraf yani direk bebir daha ulaşır ve bize direk bir çağrışım yaptırır. Öbür duyu organlarında bu çağrışımın-hatırlamanın- direk yaşanmamasının niçini talamusun algılanan şeyleri süzgeçten geçirip gereksiz gördüklerini şuur düzeyine çıkarmamasıdır, koku duyusu içinse bu zihinsel filtreleme mümkün değildir.
Koku alma soğanı ile hafızadan sorumlu hipokampüs beyinde yan yana konumlanmıştır. ( Burada kısa bir parantez açmakta yarar var. Hipkampüs limbik sistem ortasında yer alıyor. Limbik sistem ise hipotalamus, hipokampüs, talamus ve amigdala ismi verilen beyin bölgelerini kapsayan bir sistem. Burada bizi ilgilendiren yalnızca hipokampus ve amigdala, az evvel açıklandıği üzere hipokampus hafızadan, amigdala ise hislerden sorumludur. ) Geçmişte yapılan araştırmalarda koku alma soğanı ile hafızamızdan sorumlu hipokampüsün beyinde pozisyon olarak yan yana olmasından dolayı koku alma merkezinin hipokampüste olduğu düşünülmüştür lakin çabucak sonrasında yapılan araştırmalarda bu bilginin gerçek olmadığı kanıtlanmıştır. Mutlaklığı kanıtlanmamış olmakla birlikte koku alma bölgesinin kendi özel hafıza alanına sahip olduğu düşünülüyor. Ayrıyeten koku duyusu yoluyla hatırlanan anıların daha net, daha ağır ve daha duygusal olduğu ortaya konuşmuştur.
Sonuç olarak, aldığımız kokuların bizi bir anda varlığını bile hatırlamadığımız anılara götürmesinin , ve o anlarda hissettiğimiz memnunluk yahut mutsuzluk üzere hislerin niçini koku duyusunun direk beynin derinliklerine iletilmesi ve pozisyonu niçini ile limbik sistemi uyandırıp hafızamızı ve hislerimizi devreye sokmasıdır.
niçini koku duyusunun evrimini, görme, dokunma ve duyma duyusundan evvel tamamlaması ve bu sebeple öbür duyulardan daha uzun bir evrimsel geçmişe sahip olmasıdır. özetlemek gerekirse başka duyu organları daha gelişmeden epeyce evvel koku duyusu gelişmenine başlamış ve uzmanlaşmıştır. Yapılan araştırmalar kararında beşerde 4 tip dokunma ve ışık reseptörü varken, koku için tam 1000 reseptör olduğu bulunmuştur. Öbür duyu organlarıyla aldığımız girdiler beyinde evvel talamusa uğrayıp daha sonra beynin ilgili kısımlarına iletilirken, koku duyusu talamusa uğramadan direk olfaktör bulbus’a yani koku alma soğanına (bölgesine) masraf yani direk bebir daha ulaşır ve bize direk bir çağrışım yaptırır. Öbür duyu organlarında bu çağrışımın-hatırlamanın- direk yaşanmamasının niçini talamusun algılanan şeyleri süzgeçten geçirip gereksiz gördüklerini şuur düzeyine çıkarmamasıdır, koku duyusu içinse bu zihinsel filtreleme mümkün değildir.
Koku alma soğanı ile hafızadan sorumlu hipokampüs beyinde yan yana konumlanmıştır. ( Burada kısa bir parantez açmakta yarar var. Hipkampüs limbik sistem ortasında yer alıyor. Limbik sistem ise hipotalamus, hipokampüs, talamus ve amigdala ismi verilen beyin bölgelerini kapsayan bir sistem. Burada bizi ilgilendiren yalnızca hipokampus ve amigdala, az evvel açıklandıği üzere hipokampus hafızadan, amigdala ise hislerden sorumludur. ) Geçmişte yapılan araştırmalarda koku alma soğanı ile hafızamızdan sorumlu hipokampüsün beyinde pozisyon olarak yan yana olmasından dolayı koku alma merkezinin hipokampüste olduğu düşünülmüştür lakin çabucak sonrasında yapılan araştırmalarda bu bilginin gerçek olmadığı kanıtlanmıştır. Mutlaklığı kanıtlanmamış olmakla birlikte koku alma bölgesinin kendi özel hafıza alanına sahip olduğu düşünülüyor. Ayrıyeten koku duyusu yoluyla hatırlanan anıların daha net, daha ağır ve daha duygusal olduğu ortaya konuşmuştur.
Sonuç olarak, aldığımız kokuların bizi bir anda varlığını bile hatırlamadığımız anılara götürmesinin , ve o anlarda hissettiğimiz memnunluk yahut mutsuzluk üzere hislerin niçini koku duyusunun direk beynin derinliklerine iletilmesi ve pozisyonu niçini ile limbik sistemi uyandırıp hafızamızı ve hislerimizi devreye sokmasıdır.