Kıskançlığın fizyolojik ve ruhsal incelemesi

Felaket

New member
GİRİŞ

Kıskançlık, diğer bir kişinin bize nazaran bir üstünlük gösterdiği ya da sevilen birisinin oburu ile ilgilendiği kanısına varılınca takınılan tavır ve duyulan his olarak tanımlanabilir (Enç, 1974). Kıskançlık özünde sevgiyi, bağlılığı barındırmasından mütevellit bireyin yaşantısında ehemmiyeti yer tutan diğer bir bireyi sahiplenmeyi içermektedir. Çoğunlukla imrenme ve haset ile karıştırılan kıskançlık, aslında bu iki kavramın ötesinde öbür bir kavramdır. İmrenme daha fazlaca bir bireye ya da objeye gıpta ile yaklaşma, haset ise çekememezlik iken kıskançlık sahiplenilen bir kişiyi öteki bir bireyden uzak tutma hedefi gütmektir.

Belirli bir seviyeye kadar olağan ve insancıl bir durum olarak karşılanması mümkün olan kıskançlık, saplantıyı ve gibisi durumları içerisinde barındırması sonucunda patolojik rahatsızlıklara yol açabilir. Biroldukça kuramcının kuramlarında yer verdiği kıskançlık, Sigmund Freud’un kuramında değerli rol oynar. Bilhassa penis kıskançlığı, Elektra ve Oedipus kompleksleri psikanalitik kuram açısından çok değerlidir.

1. KISKANÇLIĞIN FİZYOLOJİK İNCELEMESİ

Kıskançlık, hormonal istikrarlar ile yakın bağlantılıdır. Öte yandan kalıtımsal ve biyolojik faktörlerde kıskançlıkta kıymetli yer meblağ. Örneğin benmerkezciliğin kıymetli yer tuttuğu çocukluğun birtakım devirlerinde ve ergenliğin tamamında bireyin kıskançlık seviyesi de yüksektir. Zira bu tıp periyotlarda bireyin benliğine yönelik hürmet beklentisi, yaşı ve çocuklukta aile ilgileri, ergenlikte karşı cins ile kurulan münasebette geleceğe yönelik beklentiler her zamankinden daha yüksektir. Birçok bireyde yaş ilerledikçe kıskançlık düzeyi düşer. Bunun temel niçini evliliktir. Zira evli olan bireylerdeki kıskançlık düzeyi evli olamayan bireylere nazaran daha düşüktür. Alaka müddeti ile kıskançlık düzeyi de zıt orantılıdır. Münasebette geçen vakit ve ilgide karşılaşılan problemlerin tahlile ulaşması durumunda bağlantıda yer alan bireylerin bağa ve bağda bulunan başka bireye olan hürmeti ve itimadı artmaktadır (Demirtaş&Dönmez, 2006).

1.1. Kıskançlığın Nörobiyolojisi

Yeterli salgılanmaması durumunda depresyonu ve anksiyete bozukluğunu meydana getiren serotonin hormonu, bireyin his durumunun ve davranışsal faaliyetlerinin denetimini gerçekleştirmenin yanı sıra toplumsal davranışların şekillenmesinde de kıymetli rol oynar. Halk içinde “mutluluk hormonu” olarak bilinen bu hormon aslında tam olarak memnunluk hormonu değildir ancak eksikliği mutsuzluğa niye olmaktadır. İtalya’da Pisa Üniversitesi’nde uygulanan bir araştırmada kıskançlığa meyilli öğrencilere kan testleri yapılmıştır ve test neticelerina bakıldığında serotonin ölçüsünün azlığı dikkat çekmiştir (Marazziti&Rucci&Di Nasso&Masala&Baroni&Rossi&Lucacchini, 2003). Bu araştırma dikkate alındığında serotonin hormonunun kıskançlık düzeyi ile yakından alakalı olduğu söylenebilir.

Halk içinde “aşk hormonu” olarak bilinen oksitosin hormonunu da kıskançlık seviyesini etkileyebilmektedir. Hayvanlar üzerine uygulanan bir öbür çalışmada ise oksitosin sistemindeki bozuklukların kıskançlık ve bireyin kendinden oburunu dışlama üzere sonuçlar ortaya çıkardığı bulgusuna erişilmiştir (Say&Müjdeci, 2016).

Dopamin; ödül, istek ve bağımlılık üzere konularda rol üstlenmektedir (Tufan&Yaluğ, 2010). Kıskançlık ve bağımlılık içinde bir münasebetin varlığından kelam etmek mümkündür. Buna nazaran dopamin hormonu sistemindeki bozukluklar kıskançlık düzeyini de etkileyebilir.

2. KISKANÇLIĞIN RUHSAL İNCELEMESİ

Kıskançlık biyolojik olarak hem insanlarda birebir vakitte hayvanlarda görülebilir. Hayvanlarda içgüdüsel bir kıskançlık bulunur ve bu kıskançlıkta aidiyet ve sahip olma ön plandadır (Alkan, 2013). Hayvanlardaki kıskançlıkta sosyolojik faktörler bulunmaz. İnsanlarda ise biyolojik faktörlerin yanı sıra sosyolojik ve ruhsal faktörleri de kıskançlığın bir kesimi olarak görmemiz mümkündür.

2.1. Kıskançlıkta Bağlanma Türleri

Kıskançlığın romantik olmayan ve romantik olmak üzere iki tipi vardır.

2.1.1. Romantik Olmayan Kıskançlık

2.1.1.1. Kardeş Kıskançlığı

Bireydeki kıskançlık yeni kardeş çabucak hemen doğmadan başlayabilir. Hatta büyük kardeş küçük kardeşe içten içe bir kıskançlık duygusu beslerken bununla birlikte sevgiyi de besler. Bu kıskançlığın temelinde cinsellik yani baba yerine kardeşlerden büyük olana karşı duyulan Elektra ya da Oidipus kompleksidir ve yasak sevgi yani karşı cinsten birine karşı duyulan birinci aşk yer alır (Samurçay, 1982).

2.1.1.2. Çocuk Ebeveyn Kıskançlığı

Kız çocuğunun babaya ve erkek çocuğun anneye duyduğu kıskançlıklar olmak üzere ikiye ayrılır. Sigmund Freud erkek çocuk anneyi sahiplenme ve babasını saf dışı bırakma eğiliminde hareket etmesine Yunan mitolojisinden de yararlanarak Oedipus kompleksi ismini vermiştir (Üreten&Mumcu, 2015). Bu durumun başka bir versiyonu da kız çocuğun babayı sahiplenme ve annesini saf dışı bırakma eğiliminde hareket etmesidir ki bunun ismi Elektra kompleksidir.

2.1.1.3. Anne-Çocuk Kıskançlığı

Annenin, çocuğunu eşinden kıskanmasından kaynakladır. Gereksiz bir kıskançlığın ortasında olduğunu bilen anne, savunma düzeneklerinden yansıtmayı kullanarak aslında eşini kıskanmasından kaynaklı durumu çocuğuna yansıtır. Ayrıyeten başka bir savunma düzeneği olan aykırı reaksiyon oluşturma ile çocuğa daha fazla ilgi gösterebilir.

2.1.1.4. Baba-Çocuk Kıskançlığı

Babanın eşini çocuğundan kıskanması olayıdır. Çocuğun doğum daha sonrası periyodunda annenin ağır ilgisine maruz kalması babayı kıskandırır. Annenin çocuğu emzirmesi ve fizikî temas ortasında bulunması babada dışlanmışlık hissi oluşturabilir. Bu durumda baba aykırı reaksiyon oluşturarak çocuğa daha yakın davranabilir.

2.1.1.5. Arkadaşlık-İş Bağlarında Kıskançlık

Arkadaş ortamında bireyin “en âlâ arkadaş” olmayı istemesinden kaynaklı kümenin öbür üyeleriyle girdiği rekabetten doğan kıskançlıktır. Bu kıskançlık sınıf ortamında öğrencilerin “en uygun öğrenci”, iş ortamında yakın arkadaşın bireyin kendisinin yerini alabileceği fikrini de kapsar. Bireyi hırslandırabilir ve benmerkezci bir tutum almasının yolunu açabilir.

2.1.2. Romantik Kıskançlık

2.1.2.1. Patolojik/Obsesyonel Kıskançlık

Takıntı seviyesinde kıskançlıktır. Birey, gerçekdışı durumları gerçekmişçesine sorgular ve bireyin şuurunda yer eden bu kanılar ikili bağlantılarında bireye olumsuz dönüt sağlar. Durumun gerçekliğinin ispatında dahi bireyin kabullenmeme odaklı fikre sahip olduğu bu saplantı seviyesinin niçini bireyin özgüven eksikliği, kıskanılan kişinin günlük yaşantısı ve alışkanlıkları ve münasebetin geçmişidir (Tezcan&Ülkeroğlu, 1995).

2.1.2.2. Kıskançlık Tipi Sanrısal Bozukluk

Othello sendromu olarak bilinen kıskançlık tipi sanrısal bozukluk sayıca hayli az bireyde görülür. Birey eşini sadakatsizlik ile hatalar ve gerçek olmayan inançlara sahiptir. Birey bu inançlarını gerekli kanıtlar sunulmasına karşın korur. Bireyde eşini takip etme, öfke ve depresif belirtiler görülür (Tuna, 2018).

SONUÇ

Bu çalışmada, kıskançlığın fizyolojik, nörobiyolojik, toplumsal ve ruhsal yapısını ve bireylerin niye, nasıl ve hangi durumlarda kıskandığını inceledik. İnsanın biyolojik ve sosyolojik olarak nasıl kıskandığını gördük. Kıskançlığın oluşumunu ve hangi doğuşsal sebeplerden ötürü var olduğunu irdeledik.

Kıskanmanın beyindeki hangi hormonların sistemlerindeki olağan olmayan durumların varlığı ile gerçekleştiğini ve bu hormonların hangi hormonlar olduğunu deklare ettik. Buradan yola çıkarak bağlanma ve kıskançlık içindeki bağı açıklamaya çalıştık.

Bebeklikten itibaren bireyin gerçekleştirdiği ikili alakalarda ne üzere kıskanma meseleleri olduğunu gördük. Oedipus ve Elektra komplekslerinden Othello sendromuna kadar kıskanmaların sebeplerine derinlemesine indik ve bireylerin ne üzere sıkıntıları hangi savunma düzenekleriyle çözmeye çalıştığını gördük. Kıskanma cinslerinin ve münasebetlerinin nerelere dayandığını inceledik ve gerekli argümanlarla bu tıp destekleri sağlamlaştırdık.

Kıskanma, bireyin korkmaması gereken bir durumdur. Bu durum bireyin karşı tarafa bağlılığının da bir göstergesi niteliğindedir. Birçok sefer de kıskanılan birey kıskanılmaktan dolayı bir hoşnutluk duyar. Lakin patolojiye temellere dayanan kıskançlıkları önlemek gereklidir. Şayet patolojik kıskançlıklar bireyin olağan olmayan davranışları sergilemesine ve takıntı kaynaklı yaşantısından keyif alamamasına yol açar. Şayet patolojik kaynaklı bu kıskançlıklar ilgili uzmanlar ile paylaşılmaz ve bir tahlil üretilemezse bireyin yaşantısını büsbütün yok eder. O yüzdendir ki birey ve etrafı davranışın şuuruna varmalı ve uzmanlara danışmalıdır.

KAYNAKÇA

Enç, M. (1974). Ruhbilim tabirleri sözlüğü. Ankara: Türk Lisan Kurumu.

Demirtaş, H. A., & Dönmez, A. (2006). Yakın bağlarda kıskançlık: Ferdi, ilişkisel ve durumsal değişkenler. Türk Psikiyatri Mecmuası, 17(3), 181-191.

Marazziti, D., Rucci, P., Di Nasso, E., Masala, I., Baroni, S., Rossi, A., … & Lucacchini, A. (2003). Jealousy and subthreshold psychopathology: a serotonergic link. Neuropsychobiology, 47(1), 12-16.

Say, G., & Müjdeci, M. (2016). Oksitosin ve Psikiyatrik Bozukluklar. Psikiyatride Aktüel Yaklasimlar-Current Approaches in Psychiatry, 8(2), 102-113.

Tufan, A. E., & Yaluğ, İ. (2010). Aşk fenomeni ve sevgi bağlarının nörobiyolojisi. Psikiyatride Aktüel Yaklaşımlar, 2, 443-456.

Çetin Alkan (2013) Kıskançlık, Psikoloji Makaleleri,Sayı: 013,Türkiye, İstanbul; şahsi Gelişim Mecmuası, 20,21.Sayılar

Samurçay, N. (1982). Çocuklarda kardeş münasebetleri. Eğitim ve Bilim, 6(36).

Üreten, H., & Mumcu, H. Y. (2015). Antik Yunan Mitolojisi’nden Servet-i Funun Edebiyatı’na Prometheus.

TEZCAN, A. E., & ÜLKEROĞLU, F. Patolojik Bir Kıskançlık Yakası. Düşünen Adam, 3.

Ezgi, T. U. N. A. (2018). Haset ve Kıskançlığın Tanımlanması ve Klinik Görünümü. Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Mecmuası, 58(2), 1751-1767.
 
Üst