KABUL VE KARARLILIK TERAPİSİ
Kabul ve kararlılık terapisi bir üçüncü jenerasyon bilişsel davranışçı terapi yaklaşımıdır. Kabul ve Kararlılık Terapisi, Acceptance and Commitment Therapy tabirindeki sözlerin baş harflerinin oluşturduğu “ACT” sözü halinde okunur. Kabul ve kararlılık terapisinin kurucusu Steven C. Hayes, kendi yaşantısından (anksiyete ve panik atak bozukluğuyla baş etmek için) esinlenerek bu kuramın temellerini atmıştır. Devamında ise ACT, Kelley G. Wilson, Russ Harris ve Kirk D. Strosahl’ın katkılarıyla şekillenmiştir.
Act’in Felsefesi
Kabul ve kararlılık terapisinin ideolojisine baktığımız vakit temelde fonksiyonel bağlamsalcılık niyetinin varlığını görürüz. Bu kanıya bakılırsa davranışlar âlâ ya da makûs olarak tanımlanmaz, asıl ilgilenilen şey bir davranışın fonksiyonel olup olmadığıdır. şimdi tüm kuram bu fonksiyonellik kavramı üzerine kurulmuştur.
Dışarıdan gelen olumsuz durumlardan kaçmaya çalışmak birçok vakit işe yarasa da tıpkı durum içsel yaşantılarımız kelam konusu olunca pek de işe yaramayacaktır zira buradaki asıl sorun o yaşantıların olması değildir asıl sorun o yaşantıları denetim etme gayretimizdir. Buradan çıkaracağımız sonuca nazaran ACT olumsuz yaşantıları onarmaya çalışmaz; onlarla samimiyetle temas etmeyi ve verdikleri rahatsızlıklarla birlikte hayatımızda yer açmamız gerektiğini vurgular. (Hayes, 2021)
Kabul Ve Kararlılık Terapisinin Gayesi
Kabul ve kararlılık terapisindeki temel hedef danışanların manalı bir hayat sürmelerini sağlamaktır, bununla birlikte danışanların kendi hayatlarının sorumluluğunu almaları gerektiğini söz etmektedir. Kabul ve kararlılık terapisinde kritik olan nokta ise mevcut var olan sorunları yok etmeye çalışmak değildir asıl yapılması amaçlanan şey mevcut sorunların varlığını kabul edip buna uygun bir hayat yaşatmaktır.
Act’in Temel Altı Süreci
Kabul ve kararlılık terapisinde terapist pasif bir rolden fazla etkin bir role bürünür bilhassa kullandığı metaforlar ile kendi varlığını daima danışmana hatırlatır ve bu sayede ortasında bulunulan vaktin daha fonksiyonel geçmesine yardımcı olur. Terapist, danışanın hangi davranışının şahsi kıymetlerine uyduğunu anlamasına yardımcı olduğu üzere hangi davranışın kıymetlere uymadığının kavranmasına da yardımcı olabilir.
Kabul Ve Kararlılık Terapisi Hangi Alanlarda Kullanılabilir?
Obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, öfke idaresi, gerilim idaresi, dert bozukluğu, travma daha sonrası gerilim bozukluğu, yeme bozuklukları, madde/alkol bağımlılığı üzere durumlarda kabul ve kararlılık terapisinin tesirli olduğu araştırmalar kararında kanıtlanmıştır (Hayes, 2021).
KAYNAKÇA
Kabul ve kararlılık terapisi bir üçüncü jenerasyon bilişsel davranışçı terapi yaklaşımıdır. Kabul ve Kararlılık Terapisi, Acceptance and Commitment Therapy tabirindeki sözlerin baş harflerinin oluşturduğu “ACT” sözü halinde okunur. Kabul ve kararlılık terapisinin kurucusu Steven C. Hayes, kendi yaşantısından (anksiyete ve panik atak bozukluğuyla baş etmek için) esinlenerek bu kuramın temellerini atmıştır. Devamında ise ACT, Kelley G. Wilson, Russ Harris ve Kirk D. Strosahl’ın katkılarıyla şekillenmiştir.
Act’in Felsefesi
Kabul ve kararlılık terapisinin ideolojisine baktığımız vakit temelde fonksiyonel bağlamsalcılık niyetinin varlığını görürüz. Bu kanıya bakılırsa davranışlar âlâ ya da makûs olarak tanımlanmaz, asıl ilgilenilen şey bir davranışın fonksiyonel olup olmadığıdır. şimdi tüm kuram bu fonksiyonellik kavramı üzerine kurulmuştur.
Dışarıdan gelen olumsuz durumlardan kaçmaya çalışmak birçok vakit işe yarasa da tıpkı durum içsel yaşantılarımız kelam konusu olunca pek de işe yaramayacaktır zira buradaki asıl sorun o yaşantıların olması değildir asıl sorun o yaşantıları denetim etme gayretimizdir. Buradan çıkaracağımız sonuca nazaran ACT olumsuz yaşantıları onarmaya çalışmaz; onlarla samimiyetle temas etmeyi ve verdikleri rahatsızlıklarla birlikte hayatımızda yer açmamız gerektiğini vurgular. (Hayes, 2021)
Kabul Ve Kararlılık Terapisinin Gayesi
Kabul ve kararlılık terapisindeki temel hedef danışanların manalı bir hayat sürmelerini sağlamaktır, bununla birlikte danışanların kendi hayatlarının sorumluluğunu almaları gerektiğini söz etmektedir. Kabul ve kararlılık terapisinde kritik olan nokta ise mevcut var olan sorunları yok etmeye çalışmak değildir asıl yapılması amaçlanan şey mevcut sorunların varlığını kabul edip buna uygun bir hayat yaşatmaktır.
Act’in Temel Altı Süreci
- Kabul: Kabullenme sıklıkla etkin bir müddetçtir ve temelinde içsel fikirleri ve hisleri değiştirmek ya da görmezden gelmek yerine onların gerçekleşmesine müsaade vermek manasına gelir.
- Bilişsel Ayrışma:Bilişsel ayrışma kişinin mevcutta birleşmiş olduğu içsel fikirlerinden kendisini ayırma sürecidir.
- Bağlamsal Benlik:Bağlamsal benlik kavramı kişinin kendisi hakkındaki niyetlerini davranışlarından bağımsız olarak görmeyi ele alır.
- Anda olmak:Kabul ve kararlılık terapisi danışanların etrafına karşı dikkatli olmasını lakin bu evrede kişinin his ve niyetlerinden arınık bir biçimde dikkatini sürdürmeyi öğrenmesi için gayret gösterir.
- Değerler:Değerler kısmında ise asıl maksat kişinin ömründe nelerin kıymetli olduğunu ortaya çıkarmaktır. Temelde kişinin nasıl bir hayat sürmek istediği ile ilgilidir.
- Değer odaklı davranışlarda kararlılık:Burada üzerinde durulan kıymetli nokta kişinin hayatını daha varlıklı ve dolu kılan pahalara uygun kararlı hareketlerde bulunmasıdır.
Kabul ve kararlılık terapisinde terapist pasif bir rolden fazla etkin bir role bürünür bilhassa kullandığı metaforlar ile kendi varlığını daima danışmana hatırlatır ve bu sayede ortasında bulunulan vaktin daha fonksiyonel geçmesine yardımcı olur. Terapist, danışanın hangi davranışının şahsi kıymetlerine uyduğunu anlamasına yardımcı olduğu üzere hangi davranışın kıymetlere uymadığının kavranmasına da yardımcı olabilir.
Kabul Ve Kararlılık Terapisi Hangi Alanlarda Kullanılabilir?
Obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, öfke idaresi, gerilim idaresi, dert bozukluğu, travma daha sonrası gerilim bozukluğu, yeme bozuklukları, madde/alkol bağımlılığı üzere durumlarda kabul ve kararlılık terapisinin tesirli olduğu araştırmalar kararında kanıtlanmıştır (Hayes, 2021).
KAYNAKÇA
- Yavuz, K. F. (2015). Kabul ve kararlılık terapisi (ACT): Genel bir bakış. Turkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics, 8(2), 21-27.
- YEKTAŞ, Ç. KABUL VE KARARLILIK TERAPİSİ (ACT).
- Hayes. (2021). Kabul ve Kararlılık Terapisi.