Giriş
Geçmişten bugüne dek görsel ögeler, hayatımızın vazgeçilmez araçlarından biri olmuştur. Günümüz bilgi çağında görsel ögelerin daha etkin bir biçimde kullanıldığını görmekteyiz. Bu ögelerden biri de renktir (Şeref ve Yılmaz, 2013). Genel tarifiyle renk; ışığın kendi öz yapısına, cisimler tarafınca yayılmasına ya da soğrulmasına bağlı olarak göz üzerinde yaptığı tesirdir. Başka bir tanıma nazaran renk; ışığın fizikî olarak göze çarpması ve daha sonrasında kimi fizyolojik olayların gelişmesine bağlı olarak ışık dalgalarının beğenilen algılanmasıdır. Işık spektrumunda bulunan dalga uzunlukları birebir anda bir cisme çarpıp yansıdıklarında görülen renk beyaz, bu dalga uzunlukları soğurulduğunda ise görülen renk siyah olmaktadır. Başka renkler (yeşil, sarı, kırmızı, mavi v.s.) ise bu ışık spektrumundaki dalgaların kısmen yansıması ya da soğurulması ile oluşur ( Manav, 2011; Sağocak, 2005). Farklı meslek kümelerindeki bireyler için de renk tarifi farklılık göstermektedir. Mimar için renk; çarpıcı ve vurgu istikameti yüksek bir tasarım ögesiyken, psikolog için şahısların zihinlerinde farklı olarak şekillenen imgelerdir (Manav, 2011).
Renklerin insan üstündeki tesiri son derece büyüktür. Geçmişte edinilen tecrübeler ve renklerin taşıdıkları manalar kişinin bakış açısına nazaran değişiklik göstermektedir. Bu noktada renklerin ruhsal tesirleri devreye girmektedir. Renkler sıcak ve soğuk renkler olarak sınıflandırılmaktadır. Sıcak renkler dalga uzunluğu yüksek olan sarı, kırmızı ve turuncudan oluşur. Soğuk renkler ise dalga uzunluğu düşük olan mavi, mor ve yeşilden oluşur. Renklerin kendilerine ilişkin bir lisanı vardır ve bu bağlamda her renk kendi ortasında farklı manalar barındırır. Kırmızı, bireyler üzerinde zıtlıklar barındıran bir renk olarak gözükmektedir; bir yandan sevgiyi ve hareketlilik hissini çağrıştırırken öbür yandan egoistik hisleri ve kızgınlık hissini uyandırmaktadır. Sarı, şahıslar üzerinde memnunluk hissi uyandırdığından insan zihni üzerinde olumlu bir tesire sahip olmaktadır. Mavi ise sakinlik ile özdeşleşmiştir ve beşerler üzerinde rahatlık hissi uyandırarak algıyı arttırmaktadır (Kırık,2013). Yapılan araştırmalar, kırmızı rengin ilgi cazip özelliğinden dolayı dikkati arttırdığını, mavi rengin ise uzun dalga uzunluğuna sahip olmasından dolayı kavranmasının güç olduğunu göstermektedir. (Özsüt ve Köse, 2012; Sağocak, 2005)
Renklerin öğretimde kullanıldığı günümüzde renklerin lisanı aracılığıyla aktarılmak istenen olaylarının tesiri arttırılarak bireylerin anlatılanlara odaklanmasına yardımcı olmaktadır. Ekran rengiyle dersler içindeki etkileşimi araştıran çalışmalara bakıldığında her ders kısmı için başka renksel tema kullanılarak ekran rengiyle hafıza içinde bir ilgi olduğu saptanmıştır. (Sağocak, 2005)
Tanıma, kişinin daha evvel maruz kaldığı bir ikazcıyı daha sonraki bir vakit diliminde görüp görmediğine karar vermesidir. Bireyin öğrendiği herşey zihninde iz bırakır. Yaşanmış olayların bireyin zihninde kalmış izleri yardımıyla birey daha sonraki bir vakit diliminde bu olaylarla karşılaştığında bunları daha evvel görmüş olduğunu anımsar. (Yılmaz, 2016) Renklerin insan algısı ve dikkati üstündeki tesirlerin farklılık göstermesine bağlı olarak farklı renklerin bireylerin tanıma ve hatırlama üzere bellek faaliyetleri üzerinde değişiklik göstermesi beklenmektedir. (Tuncer, Bal ve öbürleri 2012; Sağocak, 2005)
Bu çalışmanın maksadı, farklı fon renklerinin (kırmızı, sarı ve mavi) tanıma üzerinde bir etkisinin olup olmadığının incelenmesidir.
Yöntem
Denek Grubu
Bu deneye Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin farklı kısımlarından 87 (%80,6)’si bayan ve 21 (%19,4)’i erkek olmak üzere toplam 108 öğrencisi katılmıştır.
Araç Gereçler
Deney sınıf ortamında gerçekleştirmiştir. Denekler sınıfa alınmadan evvel renk körlüğü testi kullanılmıştır. Akabinde deneyde gerekli olan şahsi bilgiler için bilgi formuna yer verilmiştir. Deneyde, deneği her kademede yönlendirecek bir adet bilgisayar, deneyin asıl gayesi olan farklı üç fonda (kırmızı, sarı ve mavi) hazırlanmış ve içeriği büsbütün tıpkı olan iki buçuk dakikalık sunumlar, sunumun son evrelerine gerçek yer alan orta nazaranv sorusunun cevaplanması için kalem, bir adet orta vazife cevaplama kağıdı ve birebir kağıdının çabucak ardında bulunan deneyin tanıma listesi deneyin son kademesinde kullanılmıştır.
Uygulama
Deney, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Üsküdar yerleşkesi G-209 nolu derslikte Deher neysel Psikoloji 2 dersinin ders saatleri sırasında gerçekleştirilmiştir. Deneklere deney öncesinde renk körlüğü testi uygulanmış ve renk körlüğü olup olmadığı kayıt altına alınmıştır. Demografik ayrıntıları de alındıktan daha sonra denekler sırayla uygulama yapılacak dersliğe alınmıştır. Denekler deneyci eşliğinde içeri alındıktan daha sonra deney düzeneğinin bulunduğu masaya oturtulmuştur. Karşılarında bulunan bilgisayardan deneyci yönergesi ile deneye başlamışlardır. Deneklere izletilen görüntüde da yönergeler bulunmaktadır. Birinci yönerge:
”Size üç harfli sözler gösterilecektir. Sözleri mümkün olduğu kadar aklınızda tutunuz. Hazırsanız, başlamak için ‘’Enter’’ tuşuna basınız.” biçimindedir.
ondan sonrasında deneklere üç harfli kırk adet anagram birer saniye orta ile gösterilmiştir. Bu anagramlar sırasıyla:
”ZAL, TAP, LEK, PER, LİK, GİL, NIM, TÖZ, LİL, BIR, DAK, TAR, MİR, VAP, ZIN, ARG, LAŞ, KUN, CİR, LÖZ, ROF, TAF, HİG, ÇON, KİY, POR, RİS, KAM, CER, SIN, DOR, GİK, DÖM, GIH, BUP, REN, PİK, ROK, PUV, NOY” dur.
Anagramların gösterilmesinden daha sonrasında deneklerin karşısına orta bakılırsavi açıklayan öteki yönerge çıkmaktadır:
”Aşağıdaki süreci 30 sn ortasında yapmanız gerekmektedir. Soruyu çözmek için önünüzdeki boş kağıdı kullanabilirsiniz. Bulduğunuz yanıtı boş kağıdın altındaki karşılık kısmına yazınız. Öteki sayfaya geçildiğinde 30 saniyeniz dolmuş demektir.”
1) -7+ 4 x (-3) + 5 x 2 sürecinin kararı kaçtır?
A) 10 B) 9 C) -9 D) -10
Denekler önlerinde bulunan yanıt formuna soruyu çözüp yanıtını yazmışlardır. Mühlet bittiğinde aşağıdaki son yönerge gösterilmiştir:
”Şimdi soruyu cevapladığınız kağıdı zıt çeviriniz ve görüntüde izlemiş olduğunuz sözlerden hatırladıklarınızı kutucuklara işaretleyiniz. İşaretleme yapmak için 45 sn müddetiniz vardır.”
Deneklere görüntüde gösterilen ve ek olarak karıştırıcı tesir için hazırlanan heceler ile toplam altmış anagram alfabetik sıra ile verilmiştir:
”ARG, BAF, BIR, BIT, BUP, CER, CİL, CİR, ÇON, ÇOY, DAK, DIG, DOR, DÖM, FEY, GIH, GİK, GİL, HIB, HİG, KM, KİK, KUN, KÜŞ, LAŞ, LİL, LÖZ, MAR, MES, MİR, NAD, NAT, NAY, NIM, NÖY, PEM, POR, RAŞ, REK, RES, RİP, ROF, RÖG, RÜY, SEF, SIN, SOT, TAF, TAL, TAR, TEP, TÖK, TÖZ, VAP, VİM, TARAF, ZAK, ZIN.”
Bu basamakta denekler tanıma listesini verilen müddet içerisinde doldurmuş ve çabucak sonrasında deney sonlandırılmıştır. Deney müddeti her denek için toplam iki buçuk dakika sürmüştür.
Sonuç
Verilerin tahlilinde birinci vakit içinderda deneklerin yanlışsız olarak tanıdıkları sözlerin frekans dağılımlarına yer verilmiştir. Sözleri tanıma toplam puan ortalamaları elde edildikten daha sonra fon renkleri ile farklılık yaratıp yaratmadığını saptamak için tek istikametli varyans tahlili (ANOVA) yapılmıştır. Cinsiyet değişkeni ile kelimeyi tanıma toplam puan ortalamaları içinde farklılık olup olmadığını belirlemek için bağımsız örnek t-testi tahlili uygulanmıştır.Son olarak,kelimeyi tanıma toplam puanlarının orta misyon kategorileri için karşılaştırılmasında da bağımsız örnek t-testi tahlili yapılmıştır.
Tablo 1. Gerçek Tanınan Sözlerin Frekans Dağılımları
Denekler en epeyce ”ARG” sözünü, en az da ”RİS” sözünü gerçek olarak tanımışlardır.
Tablo 2. Kelimeyi Tanıma Toplam Puanlarının Fon Rengi Grupları Açısından Tek Taraflı Varyans Tahlili (ANOVA) ile Karşılaştırılması
Yapılan deneyde fon rengi kümeleri ile kelimeyi tanıma toplam puanları içinde manalı bir farklılık olup olmadığını sınamak için yapılan tek taraflı varyans tahlili kararında kırmızı fon rengi ortalaması (=11,63), sarı fon rengi ortalaması (=10,78) ve mavi fon rengi ortalaması (=12,21) içinde istatistikî olarak manalı bir farklılık bulunmamıştır; F(2,105)=1,372; p>0,05.
Tablo 3. Kelimeyi Tanıma Toplam Puanlarının Cinsiyet Değişkeni Kategorileri için Bağımsız Örnek t-Testi Tahlili ile Karşılaştırılması
Cinsiyet değişkeninin kelimeyi tanıma toplam puan ortalamalarına tesirini incelemek için bağımsız örnek t testi uygulanmış ve bayanların kelimeyi tanıma toplam puan ortalaması (=11,75) ile adamların kelimeyi tanıma toplam puan ortalaması içinde (=10,62) manalı bir farklılık gözlenmemiştir; t(107)=1,275; p>0,05.
Tablo 4. Kelimeyi Tanıma Toplam Puanlarının Orta nazaranv Kategorileri için Bağımsız Örnek t-Testi Tahlili ile Karşılaştırılması
Kelimeyi tanıma puan ortalamasının ara vazife değişkeni kategorileri içinde farklılık gösterip göstermediğine bakmak için yapılan bağımsız örnek t testi kararına bakılırsa, orta bakılırsavi yanlış ya da boş olan bireylerin ortalaması (=10,83) ile orta misyonu gerçek olan bireylerin ortalaması (=12,07) içinde istatistiksel olarak manalı bir farklılık gözlenmemiştir, t(107)=1,762; p>0,05.
Tartışma
Yapılan araştırmada sarı, kırmızı, mavi fon renklerinin, cinsiyet değişkeninin ve verilen orta bakılırsavin sözleri hatırlama üzerinde rastgele bir etkisinin olmadığı gözlenmiştir. Buna emsal bir araştırma olup farklı sonuçlar elde edilen Clariana(2004)’nın araştırmasında bilgisayar dayanaklı ortamda tahsil goren bireylerin bilgisayar ekranındaki renk ile dersler içinde bir bağa rastlanmış. Her derste farklı bir ekran rengi teması kullanıldığında hafıza testlerinde daha tesirli sonuçlar elde edilmiş yani ekran rengiyle hafıza içinde manalı bir bağlantının olduğu gözlenmiştir (Sağocak, 2005) . Yapmış olduğumuz araştırma da iştirakçi sayısını, sözleri manipüle etmek için verilen orta nazaranv zorluğunu artırarak yahut orta bakılırsavin mühletini değiştirirsek tahminen de seçilen fon renklerinin, cinsiyet değişkeninin ve verilen orta bakılırsavin sözleri hatırlama üzerinde etkisinin olduğunu gözlemleyebiliriz.
Kırık(2013), her rengin kendine has bir manasının olduğunu söylemiş ve araştırmamızda kullanmış olduğumuz kırmızı, mavi ve sarı renklerden kırmızı rengin canlılık, girişkenlik, memnunluk, dışa dönüklük, güç, kızgınlık, hırs üzere manaları taşıdığını, beşerler üstündeki etkisinin büyük olduğunu, aşkı, sevgiyi ve bunların zıttı his olan nefret hissini bir arada taşıdığını ve beraberinde kan, vefat, ateş üzere sözleri çağrıştırdığını belirtmiş, sarı rengin temelde beşerde sevinç hissini oluşturan ve keyif verici, dikkat cazibeli, bununla birlikte optimistlik, bilgelik, sevgi, merhamet üzere kavramları içerdiği, mavi rengin ise sakinleştirme ve rahatlık verme hissiyle özdeşleştirmiştir. Renklerin bu türlü kendine has manalarının olması deney düzeneğini değiştirmemiz ile renklerin sözleri tanıma üzerinde tesiri gözlenebilir.
Demir(2013) yapmış olduğu araştırmada, eğitsel yazılım ekran tasarımı renk seçimlerinde bayanların pembe, açık pembe ve açık mavi üzere sıcak renkleri fon rengi olarak tercih ederlerken, adamların ise mavi üzere soğuk ve siyah üzere nötr renkleri fon rengi olarak tercih etmişlerdir. bu türlü düşünüldüğünde araştırmamızda cinsiyet değişkeninin sözleri tanıma üzerinde etkisinin gözlenmesi için tahminen de renkler üzerinde sözleri tanımaları için bayanlara açık mavi üzere daha açık renkler, erkeklere ise mavi rengin verilmesi kararı etkileyebilir. Yani erkek ve bayanların renk tercihleri sözleri tanımalarında tesirli olabilir. Bizim araştırmamızda kullandığımız fon renkleri olan kırmızı, sarı, mavi renkleri ile bu fon renklerinin üstündeki siyah yazı rengi, Demir(2013)’ün yapmış olduğu tıpkı araştırmada üniversite öğrencilerinin yazı rengi seçimlerinde 545 bireyden 24 farklı renk içerisinde kırmızı rengi 35, mavi rengi 50, sarı rengi 1, siyah rengi 140 kişi seçmiştir. Araştırmamızda kullandığımız siyah yazı rengi bu araştırmaya göre uygun olabilir.
Gelecekte buna misal bir araştırmada daha fazla iştirakçi kullanılmasıyla, erkek denek sayısının artırılmasıyla, sözlerin hatırlanmasını güçleştirecek orta nazaranvin zorluğunu artırarak yahut orta bakılırsav mühlet uzunluğunun değişimlenmesiyle, karıştırıcı tesir olarak kullanılan anagramların sayısının artırılmasıyla yapılan bu araştırmanın neticelerindan daha farklı sonuçlar elde edilerek art planda kullanılan renkler, cinsiyet değişkeni ve orta nazaranv kategorilerinin sözleri tanıma içinde ilgi saptanabilir.
Kaynaklar
Demir, Ü. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Eğitsel Yazılım Ekran Tasarımı Seçimlerinin Kıymetlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 198-214.
Kırık, A.M. (2013). Sinemada Renk Öğesinin kullanması: Renk ve Anlatım Bağlantısı. 21. Yüzyılda Eğitim ve Tolum Dergisi, 2(6), 71-83.
Manav, B. (2011). Hacimde Bir Tasarım Parametresi Olarak Renk. Sanat ve Tasarım Dergisi, 8, 93-102.
Sağocak, M. (2005). Ergonomik Dizaynında Renk. Trakya Univ J. Sci, 6(1), 77-83.
Şeref, İ. ve Yılmaz, İ. (2013). Gökkuşağı Türkçe Öğretim Setindeki Okuma Metinleri ile Görsellerin Bütünselliği. Uluslararası Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 505-519.
Tuncer, M., Bal, S. ve başkaları (2012). Ortaöğretim Kurumları Öğrenme Ortamlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 85-101.
Yılmaz, M. (2016). Bellek, Psikolojiye Giriş, 8.
Geçmişten bugüne dek görsel ögeler, hayatımızın vazgeçilmez araçlarından biri olmuştur. Günümüz bilgi çağında görsel ögelerin daha etkin bir biçimde kullanıldığını görmekteyiz. Bu ögelerden biri de renktir (Şeref ve Yılmaz, 2013). Genel tarifiyle renk; ışığın kendi öz yapısına, cisimler tarafınca yayılmasına ya da soğrulmasına bağlı olarak göz üzerinde yaptığı tesirdir. Başka bir tanıma nazaran renk; ışığın fizikî olarak göze çarpması ve daha sonrasında kimi fizyolojik olayların gelişmesine bağlı olarak ışık dalgalarının beğenilen algılanmasıdır. Işık spektrumunda bulunan dalga uzunlukları birebir anda bir cisme çarpıp yansıdıklarında görülen renk beyaz, bu dalga uzunlukları soğurulduğunda ise görülen renk siyah olmaktadır. Başka renkler (yeşil, sarı, kırmızı, mavi v.s.) ise bu ışık spektrumundaki dalgaların kısmen yansıması ya da soğurulması ile oluşur ( Manav, 2011; Sağocak, 2005). Farklı meslek kümelerindeki bireyler için de renk tarifi farklılık göstermektedir. Mimar için renk; çarpıcı ve vurgu istikameti yüksek bir tasarım ögesiyken, psikolog için şahısların zihinlerinde farklı olarak şekillenen imgelerdir (Manav, 2011).
Renklerin insan üstündeki tesiri son derece büyüktür. Geçmişte edinilen tecrübeler ve renklerin taşıdıkları manalar kişinin bakış açısına nazaran değişiklik göstermektedir. Bu noktada renklerin ruhsal tesirleri devreye girmektedir. Renkler sıcak ve soğuk renkler olarak sınıflandırılmaktadır. Sıcak renkler dalga uzunluğu yüksek olan sarı, kırmızı ve turuncudan oluşur. Soğuk renkler ise dalga uzunluğu düşük olan mavi, mor ve yeşilden oluşur. Renklerin kendilerine ilişkin bir lisanı vardır ve bu bağlamda her renk kendi ortasında farklı manalar barındırır. Kırmızı, bireyler üzerinde zıtlıklar barındıran bir renk olarak gözükmektedir; bir yandan sevgiyi ve hareketlilik hissini çağrıştırırken öbür yandan egoistik hisleri ve kızgınlık hissini uyandırmaktadır. Sarı, şahıslar üzerinde memnunluk hissi uyandırdığından insan zihni üzerinde olumlu bir tesire sahip olmaktadır. Mavi ise sakinlik ile özdeşleşmiştir ve beşerler üzerinde rahatlık hissi uyandırarak algıyı arttırmaktadır (Kırık,2013). Yapılan araştırmalar, kırmızı rengin ilgi cazip özelliğinden dolayı dikkati arttırdığını, mavi rengin ise uzun dalga uzunluğuna sahip olmasından dolayı kavranmasının güç olduğunu göstermektedir. (Özsüt ve Köse, 2012; Sağocak, 2005)
Renklerin öğretimde kullanıldığı günümüzde renklerin lisanı aracılığıyla aktarılmak istenen olaylarının tesiri arttırılarak bireylerin anlatılanlara odaklanmasına yardımcı olmaktadır. Ekran rengiyle dersler içindeki etkileşimi araştıran çalışmalara bakıldığında her ders kısmı için başka renksel tema kullanılarak ekran rengiyle hafıza içinde bir ilgi olduğu saptanmıştır. (Sağocak, 2005)
Tanıma, kişinin daha evvel maruz kaldığı bir ikazcıyı daha sonraki bir vakit diliminde görüp görmediğine karar vermesidir. Bireyin öğrendiği herşey zihninde iz bırakır. Yaşanmış olayların bireyin zihninde kalmış izleri yardımıyla birey daha sonraki bir vakit diliminde bu olaylarla karşılaştığında bunları daha evvel görmüş olduğunu anımsar. (Yılmaz, 2016) Renklerin insan algısı ve dikkati üstündeki tesirlerin farklılık göstermesine bağlı olarak farklı renklerin bireylerin tanıma ve hatırlama üzere bellek faaliyetleri üzerinde değişiklik göstermesi beklenmektedir. (Tuncer, Bal ve öbürleri 2012; Sağocak, 2005)
Bu çalışmanın maksadı, farklı fon renklerinin (kırmızı, sarı ve mavi) tanıma üzerinde bir etkisinin olup olmadığının incelenmesidir.
Yöntem
Denek Grubu
Bu deneye Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin farklı kısımlarından 87 (%80,6)’si bayan ve 21 (%19,4)’i erkek olmak üzere toplam 108 öğrencisi katılmıştır.
Araç Gereçler
Deney sınıf ortamında gerçekleştirmiştir. Denekler sınıfa alınmadan evvel renk körlüğü testi kullanılmıştır. Akabinde deneyde gerekli olan şahsi bilgiler için bilgi formuna yer verilmiştir. Deneyde, deneği her kademede yönlendirecek bir adet bilgisayar, deneyin asıl gayesi olan farklı üç fonda (kırmızı, sarı ve mavi) hazırlanmış ve içeriği büsbütün tıpkı olan iki buçuk dakikalık sunumlar, sunumun son evrelerine gerçek yer alan orta nazaranv sorusunun cevaplanması için kalem, bir adet orta vazife cevaplama kağıdı ve birebir kağıdının çabucak ardında bulunan deneyin tanıma listesi deneyin son kademesinde kullanılmıştır.
Uygulama
Deney, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Üsküdar yerleşkesi G-209 nolu derslikte Deher neysel Psikoloji 2 dersinin ders saatleri sırasında gerçekleştirilmiştir. Deneklere deney öncesinde renk körlüğü testi uygulanmış ve renk körlüğü olup olmadığı kayıt altına alınmıştır. Demografik ayrıntıları de alındıktan daha sonra denekler sırayla uygulama yapılacak dersliğe alınmıştır. Denekler deneyci eşliğinde içeri alındıktan daha sonra deney düzeneğinin bulunduğu masaya oturtulmuştur. Karşılarında bulunan bilgisayardan deneyci yönergesi ile deneye başlamışlardır. Deneklere izletilen görüntüde da yönergeler bulunmaktadır. Birinci yönerge:
”Size üç harfli sözler gösterilecektir. Sözleri mümkün olduğu kadar aklınızda tutunuz. Hazırsanız, başlamak için ‘’Enter’’ tuşuna basınız.” biçimindedir.
ondan sonrasında deneklere üç harfli kırk adet anagram birer saniye orta ile gösterilmiştir. Bu anagramlar sırasıyla:
”ZAL, TAP, LEK, PER, LİK, GİL, NIM, TÖZ, LİL, BIR, DAK, TAR, MİR, VAP, ZIN, ARG, LAŞ, KUN, CİR, LÖZ, ROF, TAF, HİG, ÇON, KİY, POR, RİS, KAM, CER, SIN, DOR, GİK, DÖM, GIH, BUP, REN, PİK, ROK, PUV, NOY” dur.
Anagramların gösterilmesinden daha sonrasında deneklerin karşısına orta bakılırsavi açıklayan öteki yönerge çıkmaktadır:
”Aşağıdaki süreci 30 sn ortasında yapmanız gerekmektedir. Soruyu çözmek için önünüzdeki boş kağıdı kullanabilirsiniz. Bulduğunuz yanıtı boş kağıdın altındaki karşılık kısmına yazınız. Öteki sayfaya geçildiğinde 30 saniyeniz dolmuş demektir.”
1) -7+ 4 x (-3) + 5 x 2 sürecinin kararı kaçtır?
A) 10 B) 9 C) -9 D) -10
Denekler önlerinde bulunan yanıt formuna soruyu çözüp yanıtını yazmışlardır. Mühlet bittiğinde aşağıdaki son yönerge gösterilmiştir:
”Şimdi soruyu cevapladığınız kağıdı zıt çeviriniz ve görüntüde izlemiş olduğunuz sözlerden hatırladıklarınızı kutucuklara işaretleyiniz. İşaretleme yapmak için 45 sn müddetiniz vardır.”
Deneklere görüntüde gösterilen ve ek olarak karıştırıcı tesir için hazırlanan heceler ile toplam altmış anagram alfabetik sıra ile verilmiştir:
”ARG, BAF, BIR, BIT, BUP, CER, CİL, CİR, ÇON, ÇOY, DAK, DIG, DOR, DÖM, FEY, GIH, GİK, GİL, HIB, HİG, KM, KİK, KUN, KÜŞ, LAŞ, LİL, LÖZ, MAR, MES, MİR, NAD, NAT, NAY, NIM, NÖY, PEM, POR, RAŞ, REK, RES, RİP, ROF, RÖG, RÜY, SEF, SIN, SOT, TAF, TAL, TAR, TEP, TÖK, TÖZ, VAP, VİM, TARAF, ZAK, ZIN.”
Bu basamakta denekler tanıma listesini verilen müddet içerisinde doldurmuş ve çabucak sonrasında deney sonlandırılmıştır. Deney müddeti her denek için toplam iki buçuk dakika sürmüştür.
Sonuç
Verilerin tahlilinde birinci vakit içinderda deneklerin yanlışsız olarak tanıdıkları sözlerin frekans dağılımlarına yer verilmiştir. Sözleri tanıma toplam puan ortalamaları elde edildikten daha sonra fon renkleri ile farklılık yaratıp yaratmadığını saptamak için tek istikametli varyans tahlili (ANOVA) yapılmıştır. Cinsiyet değişkeni ile kelimeyi tanıma toplam puan ortalamaları içinde farklılık olup olmadığını belirlemek için bağımsız örnek t-testi tahlili uygulanmıştır.Son olarak,kelimeyi tanıma toplam puanlarının orta misyon kategorileri için karşılaştırılmasında da bağımsız örnek t-testi tahlili yapılmıştır.
Tablo 1. Gerçek Tanınan Sözlerin Frekans Dağılımları
| Kelime | Doğru Sayısı | Kelime | Doğru Sayısı | Kelime | Doğru Sayısı |
| ARG | 82 | GİK | 53 | NIM | 50 |
| BIR | 66 | GİL | 55 | POR | 49 |
| BUP | 27 | HİG | 30 | RİS | 24 |
| CER | 29 | KAM | 44 | ROF | 29 |
| CİR | 31 | KİY | 26 | SIN | 38 |
| ÇON | 35 | KUN | 45 | TAF | 34 |
| DAK | 46 | LAŞ | 33 | TAR | 25 |
| DOR | 47 | LİL | 68 | TÖZ | 40 |
| DÖM | 40 | LÖZ | 47 | VAP | 38 |
| GIH | 32 | MİR | 35 | ZIN | 47 |
Denekler en epeyce ”ARG” sözünü, en az da ”RİS” sözünü gerçek olarak tanımışlardır.
Tablo 2. Kelimeyi Tanıma Toplam Puanlarının Fon Rengi Grupları Açısından Tek Taraflı Varyans Tahlili (ANOVA) ile Karşılaştırılması
| Fon Rengi | Kişi sayısı  | Ortalama | Standart sapma |
| Kırmızı | 38 | 11.63 | 3.71 |
| Sarı | 36 | 10.78 | 3.35 |
| Mavi | 34 | 12.21 | 3.84 |
| Toplam | 108 | 11.53 | 3.65 |
| Kareler toplamı | Serbestlik derecesi | Kareler ortalaması | F | p | |
| Gruplar arası | 36.29 | 2 | 18.15 | 1,372 | 0,258 |
| Gruplar içi | 1388.62 | 105 | 13.23 | ||
| Toplam | 1424.92 | 107 |
Yapılan deneyde fon rengi kümeleri ile kelimeyi tanıma toplam puanları içinde manalı bir farklılık olup olmadığını sınamak için yapılan tek taraflı varyans tahlili kararında kırmızı fon rengi ortalaması (=11,63), sarı fon rengi ortalaması (=10,78) ve mavi fon rengi ortalaması (=12,21) içinde istatistikî olarak manalı bir farklılık bulunmamıştır; F(2,105)=1,372; p>0,05.
Tablo 3. Kelimeyi Tanıma Toplam Puanlarının Cinsiyet Değişkeni Kategorileri için Bağımsız Örnek t-Testi Tahlili ile Karşılaştırılması
| Toplam puan | Kategoriler | Kişi Sayısı | Ortalama | Standart Sapma | t | Serbestlik Derecesi | p |
| Kelimeyi Tanıma | Kadın | 87 | 11.75 | 3.51 | 1.275 | 106 | 0,21 |
| Erkek | 21 | 10.62 | 4.17 |
Cinsiyet değişkeninin kelimeyi tanıma toplam puan ortalamalarına tesirini incelemek için bağımsız örnek t testi uygulanmış ve bayanların kelimeyi tanıma toplam puan ortalaması (=11,75) ile adamların kelimeyi tanıma toplam puan ortalaması içinde (=10,62) manalı bir farklılık gözlenmemiştir; t(107)=1,275; p>0,05.
Tablo 4. Kelimeyi Tanıma Toplam Puanlarının Orta nazaranv Kategorileri için Bağımsız Örnek t-Testi Tahlili ile Karşılaştırılması
| Toplam puan | Kategoriler | Kişi Sayısı | Ortalama | Standart Sapma | t | Serbestlik Derecesi | p |
| Kelimeyi Tanıma | Yanlış/Boş | 47 | 10.83 | 3.84 | -1.762 | 106 | 0,081 |
| Doğru | 61 | 12.07 | 3.43 |
Kelimeyi tanıma puan ortalamasının ara vazife değişkeni kategorileri içinde farklılık gösterip göstermediğine bakmak için yapılan bağımsız örnek t testi kararına bakılırsa, orta bakılırsavi yanlış ya da boş olan bireylerin ortalaması (=10,83) ile orta misyonu gerçek olan bireylerin ortalaması (=12,07) içinde istatistiksel olarak manalı bir farklılık gözlenmemiştir, t(107)=1,762; p>0,05.
Tartışma
Yapılan araştırmada sarı, kırmızı, mavi fon renklerinin, cinsiyet değişkeninin ve verilen orta bakılırsavin sözleri hatırlama üzerinde rastgele bir etkisinin olmadığı gözlenmiştir. Buna emsal bir araştırma olup farklı sonuçlar elde edilen Clariana(2004)’nın araştırmasında bilgisayar dayanaklı ortamda tahsil goren bireylerin bilgisayar ekranındaki renk ile dersler içinde bir bağa rastlanmış. Her derste farklı bir ekran rengi teması kullanıldığında hafıza testlerinde daha tesirli sonuçlar elde edilmiş yani ekran rengiyle hafıza içinde manalı bir bağlantının olduğu gözlenmiştir (Sağocak, 2005) . Yapmış olduğumuz araştırma da iştirakçi sayısını, sözleri manipüle etmek için verilen orta nazaranv zorluğunu artırarak yahut orta bakılırsavin mühletini değiştirirsek tahminen de seçilen fon renklerinin, cinsiyet değişkeninin ve verilen orta bakılırsavin sözleri hatırlama üzerinde etkisinin olduğunu gözlemleyebiliriz.
Kırık(2013), her rengin kendine has bir manasının olduğunu söylemiş ve araştırmamızda kullanmış olduğumuz kırmızı, mavi ve sarı renklerden kırmızı rengin canlılık, girişkenlik, memnunluk, dışa dönüklük, güç, kızgınlık, hırs üzere manaları taşıdığını, beşerler üstündeki etkisinin büyük olduğunu, aşkı, sevgiyi ve bunların zıttı his olan nefret hissini bir arada taşıdığını ve beraberinde kan, vefat, ateş üzere sözleri çağrıştırdığını belirtmiş, sarı rengin temelde beşerde sevinç hissini oluşturan ve keyif verici, dikkat cazibeli, bununla birlikte optimistlik, bilgelik, sevgi, merhamet üzere kavramları içerdiği, mavi rengin ise sakinleştirme ve rahatlık verme hissiyle özdeşleştirmiştir. Renklerin bu türlü kendine has manalarının olması deney düzeneğini değiştirmemiz ile renklerin sözleri tanıma üzerinde tesiri gözlenebilir.
Demir(2013) yapmış olduğu araştırmada, eğitsel yazılım ekran tasarımı renk seçimlerinde bayanların pembe, açık pembe ve açık mavi üzere sıcak renkleri fon rengi olarak tercih ederlerken, adamların ise mavi üzere soğuk ve siyah üzere nötr renkleri fon rengi olarak tercih etmişlerdir. bu türlü düşünüldüğünde araştırmamızda cinsiyet değişkeninin sözleri tanıma üzerinde etkisinin gözlenmesi için tahminen de renkler üzerinde sözleri tanımaları için bayanlara açık mavi üzere daha açık renkler, erkeklere ise mavi rengin verilmesi kararı etkileyebilir. Yani erkek ve bayanların renk tercihleri sözleri tanımalarında tesirli olabilir. Bizim araştırmamızda kullandığımız fon renkleri olan kırmızı, sarı, mavi renkleri ile bu fon renklerinin üstündeki siyah yazı rengi, Demir(2013)’ün yapmış olduğu tıpkı araştırmada üniversite öğrencilerinin yazı rengi seçimlerinde 545 bireyden 24 farklı renk içerisinde kırmızı rengi 35, mavi rengi 50, sarı rengi 1, siyah rengi 140 kişi seçmiştir. Araştırmamızda kullandığımız siyah yazı rengi bu araştırmaya göre uygun olabilir.
Gelecekte buna misal bir araştırmada daha fazla iştirakçi kullanılmasıyla, erkek denek sayısının artırılmasıyla, sözlerin hatırlanmasını güçleştirecek orta nazaranvin zorluğunu artırarak yahut orta bakılırsav mühlet uzunluğunun değişimlenmesiyle, karıştırıcı tesir olarak kullanılan anagramların sayısının artırılmasıyla yapılan bu araştırmanın neticelerindan daha farklı sonuçlar elde edilerek art planda kullanılan renkler, cinsiyet değişkeni ve orta nazaranv kategorilerinin sözleri tanıma içinde ilgi saptanabilir.
Kaynaklar
Demir, Ü. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Eğitsel Yazılım Ekran Tasarımı Seçimlerinin Kıymetlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 198-214.
Kırık, A.M. (2013). Sinemada Renk Öğesinin kullanması: Renk ve Anlatım Bağlantısı. 21. Yüzyılda Eğitim ve Tolum Dergisi, 2(6), 71-83.
Manav, B. (2011). Hacimde Bir Tasarım Parametresi Olarak Renk. Sanat ve Tasarım Dergisi, 8, 93-102.
Sağocak, M. (2005). Ergonomik Dizaynında Renk. Trakya Univ J. Sci, 6(1), 77-83.
Şeref, İ. ve Yılmaz, İ. (2013). Gökkuşağı Türkçe Öğretim Setindeki Okuma Metinleri ile Görsellerin Bütünselliği. Uluslararası Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 505-519.
Tuncer, M., Bal, S. ve başkaları (2012). Ortaöğretim Kurumları Öğrenme Ortamlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 85-101.
Yılmaz, M. (2016). Bellek, Psikolojiye Giriş, 8.