Ebeveynlerin erken periyot ahenk bozucu şemaları ile ebeveyn tavırları içindeki münasebet

[Felaket]

Şemalar, ekseriyetle çocukluk ve ergenlik periyotlarında gelişir ve kişinin ortasında bulunduğu etrafa, aileye ahenk sağlaması için tesirlidir. Erken devir ahenk bozucu şemalar, gelişimimizin erken devirlerinde başlayan, hayatımız boyunca yinelanan kendilik yıkıcı duygusal bilişsel örüntülerdir (Young, Klosko ve Weishaar, 2009). Bireyin çocukluk periyodunda karşılanmamış gereksinimleri erken devir ahenk bozucu şemalarını oluşturur ve bunlar dış dünyaya olan tavrımızı tesirler. Erken devir ahenk bozucu şemalar, etrafa verdiğimiz reaksiyonları etkilediği için olumsuz tavır ve davranışları da tetikler. Şemalar, değişmeye dirençlidirler. Beşerler karşı ispatlara karşın; kendileri, öbürleri ve dünya ile ilgili görüşlerine tutunma eğilimindedirler (Rafaeli, Bernstein ve Young 2018). Bireyler, şemaları ile dengeli olan görüşlerine odaklanırlar ve dengeli olmayanları göz gerisi ederler. Tıpkı biçimde şemaları sürdüren davranışlarda bulunurlar ve baş etme biçimleri ortaya çıkar. Davranış, şemanın bir modülü değildir, baş etme reaksiyonunun modülüdür (Young vd. 2009). Şema, davranışları oluşturur. Bireyler, erken çocukluk ve ergenlik devirlerinde var olan şemalarına bakılırsa uyumsuz başa çıkma biçimleri geliştirirler. Bebeklik periyodunda şema oluşumu ebeveynin sahip olduğu şemalara bağlıdır. Anababanın şeması etkinleştiğinde, ana babanın çocuk etkileşiminde de şemalar tetiklenir(Loose, Graaf ve Zarbock, 2018). Ebeveynlerin sahip olduğu şemalar, çocukla kurdukları bağda de ortaya çıkar. Yetişkinler ebeveyn rolüne girdiklerinde de şema ve baş etme biçimleri devam etmektedir. Baş etme biçimleri çocuklarına karşı tavır ve davranışlarını şekillendirir. Farklı mizaçlara sahip olan çocuklar farklı hayat şartlarıyla karşılaşırlar. Ailenin ortasındaki iki farklı mizaca sahip iki çocuk farklı yansılar alacaktır ve buna bağlı olarak farklı şemaları beslenecektir. Buna ek olarak, farklı mizaçlar çocukların benzeri ömür şartlarına farklı reaksiyon vermesine yol açar (Martin ve Young, 2010). Birebir ailedeki biri saldırgan başkası sakin olan çocuklar, ebeveynlerinden gördükleri benzeri davranışları, mizaçlarına bağlı olarak farklı yorumlayıp farklı reaksiyonlar verebilirler. Şemalar, ebeveynlerin davranışlarını şekillendirdiği için çocuklarına sergiledikleri davranışların temelini de ebeveynlerin şemaları oluşturur. Bu davranışların bütünü ise ebeveyn tavırlarıdır. Aile içi bağlar ve ana babanın çocuk yetiştirirken benimsedikleri teknikler çocuğun psiko-sosyal gelişmenini etkileyen en kıymetli faktörlerden biridir. Anne ve babaların çocuklarına gösterdikleri farklı tavırlar çocukların farklı kişilikler geliştirmesinde tesirli olmaktadır (Kuzgun ve Eldeleklioğlu, 1999). Ebeveyn ve çocuk içindeki bağın boyutu, çocuğun kişiliğini olumlu ya da olumsuz etkilemektedir. Aile ortasında gereksinimleri yeterincekarşılanmış, sağlıklı bağlar kurabilmiş çocukların sağlıklı yetişkinler olmaları beklenir. Soygüt ve Çakır(2009)’a göre çocukluk devrinde maruz kalınan fonksiyonel olmayan ebeveynlik biçimi, yetişkinlik devrinde ruhsal bir meseleye yol açabilme sürecinde, öncelikli olarak şema seviyesinde de fonksiyonel olmayan bir örüntünün oluşmasında tesirli görünmektedir. Yetişkinlikteki ruhsal bir sorunun temeli, kişinin çocukluğunda ebeveynlerinden olumsuz tavır görmesi olabilmektedir. ötürüsıyla ebeveyn tavırlarının aile ortamına tesiri göz önünde bulundurularak ebeveyn tavırlarını oluşturan etkenler ele alınacaktır. Bu araştırmada ebeveynlerin erken periyot ahenk bozucu şemaları ile ebeveyn tavırları içinde ilgi incelenecektir. Bu araştırmanın sorun cümlesi, “Ebeveynlerin erken periyot ahenk bozucu şemaları ile ebeveyn tavırları içinde manalı bir ilgi var mıdır?” formunda belirlenmiştir. Alt sorunlar şöyledir: Erken periyot ahenk bozucu şemalardan karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şeması ile ebeveyn tavırları içinde manalı bir bağlantı var mıdır? Erken devir ahenk bozucu şemalardan karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şeması ebeveynlerin eğitim durumlarına bakılırsa manalı fark göstermekte midir? Ebeveyn tavırları cinsiyete nazaran manalı fark göstermekte midir? Ebeveyn tavırları ebeveynlerin eğitim durumlarına göre manalı fark göstermekte midir? FORMÜL Araştırma Modeli Bu çalışmada değişkenler içindeki bağların anlamlılık seviyesinin ve tarafının belirlenmesi emeliyle ilişkisel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmada ebeveynlerin sahip olduğu erken devir ahenk bozucu şemalarının ebeveyn tavırları ile bağı korelasyonel olarak incelenmiştir. Bu araştırma kapsamında erken periyot ahenk bozucu şemalardan karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemaları alınmıştır. Çalışma kümesi Araştırmada çalışma kümesi olasılığa dayalı örnekleme prosedürü ile elde edilmiştir. Bu doğrultuda araştırmanın çalışma kümesini 2-6 yaş aralığında çocukları bulunan 305 ebeveyn oluşturmuştur. Data Toplama Araçları Araştırmada datalar Google Form kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmada kullanılan bilgi toplama araçları aşağıda sunulmaktadır. şahsi Bilgi Formu Araştırmada bilgi toplamak maksadıyla araştırmacı tarafınca şahsi bilgi formu oluşturulmuştur. şahsi bilgi formunda cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, algılanan gelir seviyesi, uygar durum, evlilik mühleti, sahip olunan çocuk sayısı ve yaşlarına yönelik sorulara yer verilmiştir. Young Şema Ölçeği-Kısa Form 3 (YŞÖ-KF3) Young Şema Ölçeği Kısa Form (YŞÖ-KF3), Young ve arkadaşları (1991; 2003) tarafınca geliştirilen ve Soygüt, Karamanoğlu ve Çakır (2009) tarafınca Türkçe’ye uyarlanan 90 unsurdan oluşan altılı Likert tipi bir ölçektir. Ölçek beş şema alanı ve 18 alt ölçekten oluşmaktadır. Ölçeğin uyarlama çalışmalarında güvenirliği belirlemek emeliyle yapılan tahlillerde Pearson korelasyon katsayıları r = .66-.83 (p < .01) içinde değişmekte olup anlamlılık seviyesinin .05’in altında olduğu görülmektedir. bununla birlikteölçeğin iç tutarlılık katsayısı orta seviyede bulunmuş olup alt ölçekleri iç tutarlılık katsayısı α= .63-.80 içinde değişmektedir. Alt ölçeklerden elde edilen puanlar ilgili şemaya sahip olunduğunu göstermektedir. Ebeveyn Tavır Ölçeği (ETÖ) Ebeveyn Tavır Ölçeği, Karabulut Demir ve Şendil (2008) tarafınca geliştirilen dört alt boyuttan, 46 husustan oluşan beşli Likert tipi ölçektir. Ölçeğin güvenirliğine yönelik iç fiyatlık tahlilleri yapılmış olup her alt boyut için Cronbach Alfa güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Ölçeğin geçerliğini sınamak için faktör tahlili yapılmış olup yapı geçerliğini incelemek emeliyle ölçek boyutları içindeki bağlantı Pearson Korelasyon tahlili ile belirlenmiş ve manalı müspet bağlar elde edilmiştir. Bilgilerin Tahlili Data tahliline başlamadan evvel bağımsız örneklemeler için öncül var iseyımsal kriterlerden olan olağanlık var iseyımının sağlanıp sağlanmadığını değerlendirebilmek için çarpıklık ve basıklık bedellerine bakılmıştır. Ölçeklere ilişkin basıklık ve çarpıklık bedelleri incelendiğinde bilgilerin olağan dağılım gösterdiği saptanmıştır (Tabachnick ve Fidell, 2013). Ayrıyeten data setinde kayıp kıymete rastlanmamıştır. Olağanlık var iseyımı karşıladığı için bilgiler içindeki alaka tahlil edilirken sıradan doğrusal korelasyon biçimlerinden biri olan Pearson Korelasyon Tahlili kullanılmıştır. Erken devir ahenk bozucu şemalardan karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemaları ve ebeveyn tavırlarının cinsiyet değişkeni açısından farklılaşma gösterip göstermediği Bağımsız Örneklemler t-testi ile test edilmiştir. bir daha bu dataların belirlenen başka değişkenlere nazaran manalı bir farklılık gösterip göstermediğine dair tahliller yapılırken Tek İstikametli Varyans Tahlili (ANOVA) ve Kruskal Wallis H Tahlili kullanılmıştır. Araştırmadaki dataların Tek İstikametli Varyans Tahlilinin (ANOVA) var iseyımlarından birisi olan homojenlik şartını karşılayıp karşılamadığını belirlemek için Levene testi tahlilinden yararlanılmıştır. Homojenlik şartını sağlamayan datalar için Kruskal Wallis H Tahlili yapılırken homojenlik şartını sağlayan bilgiler için Tek Taraflı Varyans Tahlili (ANOVA) kullanılmıştır. Tek İstikametli Varyans Tahlilinde (ANOVA) manalı farklılık gösteren bilgilerin ne istikamette farklılık gösterdiğini belirlemek için ise Tukey HSD tahlili kullanılmıştır. Yapılan tahlillerde, tahlil sonuçları itimat seviyesi %95 olarak alınmış ve istatistiksel anlamlılık p>.05 kıymetleri kabul edilmiştir. Etik Konsey Müsaade ayrıntıları Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Etik kıymetlendirme Toplumsal ve Beşeri Bilimler Etik Konseyi tarafınca 29.05.2020 tarihinde 2020/232 evrak numarası ile yapılmıştır. Etik Değerlendirmeyi Yapan Heyet İsmi: Toplumsal ve Beşeri Bilimler Etik Heyet Etik Kıymetlendirme sonucunın Tarihi: 29.05.2020 Etik Kıymetlendirme Evrakı Sayı Numarası: 2020/232Yapılan tahlile nazaran ahenk bozucu şemalardan karamsarlık ile ebeveyn tavırlarından otoriter tavır içinde olumlu istikamette orta seviye manalı bir ilgi tespit edilmiştir. Araştırmada ebeveynlerin erken periyot ahenk bozucu şemalardan karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemaları ile ebeveynlerin tavırları içinde manalı bir ilgi olup olmadığı incelenmiştir. Bu araştırmaya nazaran karamsarlık şeması ile otoriter ebeveyn tavrı içinde olumlu tarafta orta seviyede manalı bir bağ tespit edilmiştir. Araştırmanın kararına bakılırsa ebeveynin karamsarlık şeması arttıkça otoriter ebeveyn tavrı sergileme durumu artmaktadır. Ek olarak karamsarlık şeması ile çok hami ve müsaade verici ebeveyn tavrı içinde müspet istikamette düşük seviyede manalı bağ bulunmuştur. Bu araştırmaya bakılırsa yetersiz özdenetim şeması ile otoriter ebeveyn tavrı içinde müspet tarafta düşük seviye manalı bir bağ tespit edilmiştir. Ek olarak yetersiz özdenetim şeması ile demokratik, çok esirgeyici ve müsaade verici ebeveyn tavrı içinde manalı bir ilgi bulunmamıştır. Bu araştırmaya göre kendini feda şeması ile otoriter ebeveyn tavrı içinde müspet istikamette düşük seviye manalı bir bağlantı tespit edilmiştir. Benzeri biçimde kendini feda şeması ile çok esirgeyici ebeveyn tavrı içinde olumlu istikamette düşük seviye manalı bir alaka tespit edilmiştir. Lakin kendini feda şeması ile demokratik ve müsaade verici ebeveyn tavrı içinde manalı bir bağ bulunmamıştır. İlgili literatür incelendiğinde bu araştırmayı destekleyen rastgele bir çalışmaya rastlanmamıştır. Araştırmada ebeveynlerin erken periyot ahenk bozucu şemalardan karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemalarının eğitim durumu değişkenine bakılırsa manalı bir farka sahip olup olmadığı incelenmiştir. Araştırmaya bakılırsa ebeveynlerin karamsarlık şemalarının eğitim durumlarına nazaran manalı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. İlkokul mezunu olan ebeveynlerin karamsarlık seviyeleri, lisans ve lisansüstü eğitim durumuna sahip olan ebeveynlere bakılırsa manalı derece yüksektir. bununla birlikte ortaokul mezunu olan ebeveynlerin karamsarlık seviyeleri, lisansüstü eğitim durumuna sahip olan ebeveynlere göre manalı derecede yüksek olduğu belirlenmiştir. Benzeri biçimde lise mezunu olan ebeveynlerin karamsarlık seviyelerinin, lisansüstü eğitim durumuna sahip ebeveynlere bakılırsa manalı derecede yüksek olduğu bulunmuştur. Kaya (2010)’nın çalışmasına bakılırsa ilkokul mezunu ve okuryazar olanların, ortaokul ve lise mezunu olanlardan, ortaokul ve lise mezunlarının da üniversite ve üstü eğitim durumuna sahip olanlardan daha fazla erken periyot ahenk bozucu şemaya sahip olduğu görülmüştür. Farklı olarak Altun (2019)’un araştırma sonuçlarının bu araştırmayı desteklemediği görülmüştür. Altun (2019)’un araştırmasında karamsarlık şemasının eğitim seviyelerine nazaran manalı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Bu farklılığın sebebinin örneklem özelliklerinden kaynaklandığı düşünülebilir. Altun (2019)’un araştırmasının örneklemini İstanbul’da yaşayan 350 bayan oluşturmaktayken bu araştırmanın örneklemini bayan ve erkek bireyler oluşturmaktadır. Örneklemdeki cinsiyet dağılımı bu farklılığın niçini olabilir. Bu araştırmaya göre ebeveynlerin yetersiz özdenetim şemalarının eğitim durumuna göre manalı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. İlkokul mezunu olan ebeveynlerin yetersiz özdenetim seviyelerinin, lisansüstü eğitim durumuna sahip ebeveynlere göre manalı derecede yüksek olduğu belirlenmiştir. Çakırca (2020)’nın araştırması ise bu araştırma sonuçlarının aksini göstermektedir. Çakırca (2020)’nın araştırmasında örneklem kümesindeki üniversite mezunlarının yetersiz özdenetim şemaları en yüksek puana sahiptir. Ayrıyeten karamsarlık ve kendini feda şemalarının eğitim durumu değişkenine nazaran manalı bir farklılığa sahip olmadığı görülmüştür. Bu araştırmaya göre ebeveynlerin kendini feda şemalarının eğitim durumuna bakılırsa manalı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Lise mezunu olan ebeveynlerin kendini feda seviyelerinin, lisansütü eğitim duruma sahip ebeveynlere nazaran manalı derecede yüksek olduğu belilenmiştir. Dilmaç (2018)’ın çalışmasına bakılırsa kendini feda şemasının da ortasında bulunduğudiğerleri yönelimlilik şema alanında lise mezunlarının puanları öbür eğitim durumlarına nazaran daha yüksek bulunmuştur. Araştırmada ebeveyn tavırlarının cinsiyet değişkenine nazaran manalı bir farklılığa sahip olup olmadığı incelenmiştir. Araştırmaya nazaran bayan ebeveynlerin demokratik tavır puan ortalaması ile erkek ebeveynlerin demokratik tavır puan ortalamaları içinde manalı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Buna bakılırsa bayan ebeveynlerin demokratik tavır seviyeleri, erkek ebeveynlere bakılırsa manalı derecede yüksek bulunmuştur. Alan yazın incelendiğinde bu araştırmadan elde edilen bulguları destekleyen çalışmalar bulunmaktadır. Russell, Aloa, Feder, Glover, Miller ve Palmer (1998)’ın araştırmasına göre annelerin ve babaların demokratik tavır seviyelerinde annelerin lehine manalı bir farklılık vardır. Emsal olarak Özyürek ve Tezel Şahin (2005)’in araştırmalarından elde dilen bulgulara bakıldığında annelerin demokratik tavır seviyelerinin babaların demokratik tavır seviyelerinden manalı derecede farklı olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar araştırma bulgularını dayanaklar durumdadır. Ayrıyeten bu araştırmada ebeveynlerde otoriter tavır seviyesinin cinsiyete bakılırsa manalı bir fark göstermediği tespit edilmiştir. Misal biçimde ebeveynlerde çok kollayıcı tavır seviyesinin cinsiyete göre manalı bir fark göstermediği bulunmuştur. bir daha emsal biçimde ebeveynlerin müsaade verici tavrı seviyesinin cinsiyete bakılırsa manalı bir fark göstermediği belirlenmiştir. Aydoğdu ve Dilekmen (2016)’in araştırma sonuçları bu araştırma sonuçlarını takviyeler niteliktedir. Aydoğdu ve Dilekmen (2016)’in araştırmasına bakılırsa otoriter tavır, çok esirgeyici tavır ve müsaade verici tavırlar ebeveynlerin cinsiyetlerine nazaran manalı bir fark göstermemektedir. Bu bulguların aksini gösteren araştırmalar da bulunmaktadır. Araştırmada ebeveyn tavırlarının eğitim durumu değişkenine göre manalı bir farka sahip olup olmadığı incelenmiştir. Araştırmaya göre ebeveynlerde demokratik tavır seviyesinin eğitim durumuna nazaran manalı bir fark göstermediği tespit edilmiştir. Bu araştırma kararınu destekleyen araştırmalara rastlanmıştır. Sak, Şahin Sak, Sibel Atli ve Şahin (2015)’in araştırmalarına bakılırsa anne-babaların demokratik ebeveyn tavırlarında, tahsil durumuna göre manalı bir fark olmadığı belirlenmiştir. Alan yazını incelendiğinde bu araştırma bulgularını desteklemeyen araştırmalara rastlanmıştır. Eğitim durumu arttıkça ebeveynlerin demokratik tavırlarının arttığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır (Mızrakçı, 1994; Özcan, 1996; Er Gazeloğlu, 2000; Şendoğdu, 2000). Bu farklılığın araştırmalardaki örneklemin cihanı temsil edebilirliği durumundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Ebeveynlerde otoriter tavır seviyesinin eğitim durumuna nazaran manalı bir fark göstermediği tespit edilmiştir. Eroğlu (2017)’nun çalışmasına göre ebeveynlerde eğitim düzeyi arttıkça ebeveynlerin otoriter ve çok gözetici tavrı da artmaktadır. Ayrıyeten Şendil ve Karabulut Demir (2008)’in araştırmasına göre eğitim seviyesi yükseldikçe annelerde otoriter ve esirgeyici tavırların arttığı saptanmıştır. Ebeveynlerde müsaade verici tavır seviyesinin eğitim durumuna göre manalı bir fark göstermediği tespit edilmiştir. Bu kararı destekleyen biçimde Uykan ve Akkaynak (2019) okul öncesi eğitime devam eden çocukların anneleri ile yürüttükleri araştırmada annelerin müsaade verici ebeveyn tavrında eğitim durumuna bağlı olarak manalı bir farkın olmadığı kararınu tespit etmişlerdir. Fakat bu araştırmada ebeveynlerde çok hami tavrın eğitim düzebir daha nazaran manalı bir fark gösterdiği tespit edilmiştir. İlkokul mezunu olan ebeveynlerin çok gözetici tavır seviyelerinin, lisans ve lisansüstü eğitim durumuna sahip ebeveynlere bakılırsa manalı derecede yüksek olduğu belirlenmiştir. beraberinde lise mezunu ebeveynlerin çok esirgeyici ebeveyn tavır seviyelerinin, lisansüstü eğitim durumuna sahip ebeveynlere bakılırsa manalı derecede yüksek olduğu belirlenmiştir. Misal biçimde Sak vd. (2015)’ın araştırmasında çok hami ebeveyn tavrının annebabaların tahsil durumlarına göre manalı bir fark gösterdiği belirlenmiştir. Sak vd. (2015)’ye göre ilkokul/okuryazar tahsil düzebir daha sahip ebeveynlerin çok hami ebeveyn tavırlarının, lise mezunu ebeveynlere nazaran manalı derece farklılaştığı; lise mezunu ebeveynlerin çok gözetici ebeveyn tavırlarının, önlisans/ lisans tahsil düzebir daha sahip ebeveynlere bakılırsa manalı derecede farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Atabey (2017) anasınıfına devam eden çocukların annelerinin tavırlarını incelediği araştırmasında, annenin eğitim seviyesi arttıkça çok kollayıcı ebeveyn tavrının azaldığı kararına ulaşmıştır. Üniversite ve üzeri eğitim düzebir daha sahip annelerin çok hami ebeveyn tavır puanlarının, ilkokul, ortaokul ve lise eğitim düzebir daha sahip annelere bakılırsa manalı derecede düşük olduğu belirlenmiştir. SONUÇ VE TEKLİFLER Araştırmanın temel hedefi ebeveynlerin erken periyot ahenk bozucu şemaları ve ebeveyn tavırları içindeki bağın ortaya koyulmasıdır. Bu hedefle Young Şema Ölçeği-Kısa Form 3 (YŞÖ-KF3), Ebeveyn Tavır Ölçeği (ETÖ) ve araştırmacı tarafınca hazırlanan şahsi bilgi formu aracılığıyla 305 ebeveynden data toplanmıştır ve bu datalar tahlil edilmiştir. Yapılan tahlillere bakılırsa aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Ebeveynlerin karamsarlık şeması arttıkça otoriter ebeveyn tavrı sergileme durumu artmaktadır. Benzeri biçimde ebeveynlerin karamsarlık şeması arttığında çok gözetici ve müsaade verici ebeveyn tavrı sergileme durumu da artmaktadır. hem de ebeveynlerin yetersiz özdenetim ve kendini feda şeması arttıkça otoriter ebeveyn tavrı sergileme durumu artmaktadır. Ebeveynlerin kendini feda şeması arttıkça çok esirgeyici ebeveyn tavrı artmaktadır. Ebeveynlerin karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şema seviyeleri eğitim durumu değişkenine nazaran manalı bir farklılık göstermiştir. Ebeveynlerin demokratik tavrı cinsiyet değişkenine bakılırsa manalı bir fark göstermiştir. Ebeveynlerin otoriter, çok kollayıcı ve müsaade verici tavırlarının cinsiyet değişkenine nazaran manalı bir fark göstermediği bulunmuştur. Demokratik, müsaade verici ve otoriter ebeveyn tavırlarının eğitim durumu değişkenine göre manalı bir fark göstermediği görülmüştür. Çok kollayıcı ebeveyn tavrının eğitim durumu değişkenine göre manalı bir fark gösterdiği görülmüştür. Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda uygulayıcılara ve araştırmacılara ondan sonrasında yapılabilecek araştırmalar için tekliflerde bulunulmuştur. Bu araştırmada ebeveynlerin karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemaları arttıkça otoriter, çok esirgeyici ve müsaade verici ebeveyn tavırlarının arttığı görülmüştür. Bu ilgiden yola çıkılarak bireylerin var olan erken periyot ahenk bozucu şemaları ile ilgili ruhsal takviye almaları önerilmektedir. Ebeveynlerin karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemalarının eğitim durumuna bakılırsa farklılık gösterdiği görülmüştür. Buradan hareketle bireylerin eğitim-öğretim süreçlerine devam etmesi için teşvik edici çalışmaların yapılması önerilmektedir. Erken periyot ahenk bozucu şemaların daha erken tespit edilebilmesi için üniversitelerde Ruhsal Müracaat Ünitelerinin bu istikamette çalışmalar yapması önerilmektedir. Bu araştırmada erken periyot uyumsuz şemalardan yalnızca karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda şemaları ele alınmıştır. Öbür şemalar ile ebeveyn tavırları içindeki bağlantı incelenmemiştir. İleride yapılacak araştırmalarda bu şemaların da ele alınarak araştırmanın yürütülmesi önerilmektedir. Bu araştırmanın örneklemini 2-6 yaş çocuğu olan ebeveynler oluşturmaktadır. İleride yapılacak çalışmalarda daha geniş yaş aralığında çocuğu olan ebeveynlere ulaşılarak örneklemin genişletilmesi önerilir. Erken devir ahenk bozucu şemalar ile ebeveyn tavırları içinde manalı bir farklılığın bulunması sebebiyle ebeveynlerin tavırlarının çocukların yetişkinliklerinde hangi şemaları oluşturduğunun görülebilmesi için boylamsal çalışma olarak ele alınması önerilmektedir.