Psikoterapi, sizce de günlük hayatımızda daha fazla duymaya başladığımız, biroldukca insanın hakkında fikir sahibi olduğu bir kavram haline gelmedi mi? Sinemalardan, dizilerden ya da bir tanıdığımızın deneyiminden edindiğimiz bu bilgilerle bile kimi vakit hakkında kanaat getirebiliyoruz. Bu bilgiler bizlere vakit zaman ışık tutsa da kimi vakit de önyargılarımızın başlangıcını oluşturabiliyor. halbukiki bir psikoterapi sürecinin muvaffakiyet ve devamlılığını etkileyen birden çok parametre kelam konusudur. Bu sebeple, her psikoterapi süreci tıpkı her insan üzere biriciktir. Danışanın hangi değişim evresinde olduğunu belirlemek biz psikologlar için bireyin psikoterapi sürecinin nasıl ilerleyeceğine dair yol gösterici bir datadır. Bu yazımda psikoterapilerdeki değişim evrelerinden sizlere bahsetmemdeki hedef; şayet bir psikoterapi sürecindeyseniz etaplara özetlemek gerekirse göz attıktan daha sonra bulunduğunuz basamağı değerlendirebilmeniz olacaktır. Değişim ve gelişim için hem danışanın birebir vakitte terapistin tıpkı ortak maksat doğrultusunda ilerlemesi süreci olumlu bir biçimde etkileyecektir. Sanki sizler değişimin hangi basamağındasınız?
1) Tasarlama Öncesi Dönem Bireyin sıkıntısına yönelik farkındalığı ya hiç yoktur ya da fazlaca azdır. Davranışlarını değiştirmeye dair niyeti yoktur. Çoklukla terapi sürecine diğerleri yönlendirir. ‘Bence benim rastgele bir meselem yok.
2) Tasarlama Periyodu Kişi bir sorunu olduğunun farkındadır. Fakat harekete geçmeye hazır değildir. Bu kademede epeyce uzun kalınabilir. ‘Bir sıkıntım var ve bunu halletmem gerektiğini düşünüyorum’
3) Hazırlık Dönemi Kişi probleminin farkındadır. Sorunu değiştirmeye niyetlidir. Bu hususta kimi davranışçı adımları vardır.
4) Hareket Dönemi Sorun tahlili için davranışlarını, tecrübelerini, etraflarını değiştirirler. Bunun için vakit güç ve para harcarlar. Lakin değişimin uzun müddetli olması değerlidir. ‘Değişmek için epeyce uğraşıyorum ve bir şeyler yapıyorum.’
5) Sürdürme Dönemi Davranış değişimi tek başına kâfi değildir. Sürdürülüyor olması gerekmektedir. Terapi seansları sonlansa bile denetim seansları düzenlenir. Burada bahsedilen sonlandırma; problemlerin sıfırlanması değil, günlük hayattaki fonksiyonelliğin kazınılmış olması ve kişinin yaşadığı durumu yönetebiliyor olmasıdır.
6) Geri Dönme Belirtilerin geri gelmesi ile eski duruma geri dönme. Problemlerin yenidenlanması. Meseleler olağan olarak ki yenidenlanacak, kişi evvelki terapi süreçlerinde öğrendikleri ile bunların üstesinden gelebilir, gelemediği anlarda tekrar yardım alması fazlaca olağan bir durumdur. Ümitsizliğe kapıldığı anlarda bunu kendisine hatırlatarak terapistti ile bağlantıya geçiyor olması epeyce değerlidir. Sizin de iddia edeceğiniz üzere verimli bir psikoterapi süreci için danışanın en azından Hazırlık periyodunda olması kıymet arz etmektedir. Hareket devri ile sorun üzerinde çalışmaya başlanır. Sürdürme devri ile değişim içselleştirilir. Hayat sürecinde karşılaştığımız her şey üzere sıkıntılarımızla da biroldukça kere karşılaşacağız bu noktada terapi sürecinde edindiğimiz kaynaklarımız ve fonksiyonel başa çıkma stratejilerimizle bu meselelerin üstesinden gelebiliriz. Ancak hayat her vakit bu stratejileri yürütebileceğimiz anlardan oluşmaz. Bu noktada yine yardım almak aklımıza getirmemiz gereken en değerli başa çıkma stratejisidir. Bizleri başarısızlık, ümitsizlik, mağlubiyet üzere ağır ve olumsuz hislere sürüklemesine müsaade vermeden…
1) Tasarlama Öncesi Dönem Bireyin sıkıntısına yönelik farkındalığı ya hiç yoktur ya da fazlaca azdır. Davranışlarını değiştirmeye dair niyeti yoktur. Çoklukla terapi sürecine diğerleri yönlendirir. ‘Bence benim rastgele bir meselem yok.
2) Tasarlama Periyodu Kişi bir sorunu olduğunun farkındadır. Fakat harekete geçmeye hazır değildir. Bu kademede epeyce uzun kalınabilir. ‘Bir sıkıntım var ve bunu halletmem gerektiğini düşünüyorum’
3) Hazırlık Dönemi Kişi probleminin farkındadır. Sorunu değiştirmeye niyetlidir. Bu hususta kimi davranışçı adımları vardır.
4) Hareket Dönemi Sorun tahlili için davranışlarını, tecrübelerini, etraflarını değiştirirler. Bunun için vakit güç ve para harcarlar. Lakin değişimin uzun müddetli olması değerlidir. ‘Değişmek için epeyce uğraşıyorum ve bir şeyler yapıyorum.’
5) Sürdürme Dönemi Davranış değişimi tek başına kâfi değildir. Sürdürülüyor olması gerekmektedir. Terapi seansları sonlansa bile denetim seansları düzenlenir. Burada bahsedilen sonlandırma; problemlerin sıfırlanması değil, günlük hayattaki fonksiyonelliğin kazınılmış olması ve kişinin yaşadığı durumu yönetebiliyor olmasıdır.
6) Geri Dönme Belirtilerin geri gelmesi ile eski duruma geri dönme. Problemlerin yenidenlanması. Meseleler olağan olarak ki yenidenlanacak, kişi evvelki terapi süreçlerinde öğrendikleri ile bunların üstesinden gelebilir, gelemediği anlarda tekrar yardım alması fazlaca olağan bir durumdur. Ümitsizliğe kapıldığı anlarda bunu kendisine hatırlatarak terapistti ile bağlantıya geçiyor olması epeyce değerlidir. Sizin de iddia edeceğiniz üzere verimli bir psikoterapi süreci için danışanın en azından Hazırlık periyodunda olması kıymet arz etmektedir. Hareket devri ile sorun üzerinde çalışmaya başlanır. Sürdürme devri ile değişim içselleştirilir. Hayat sürecinde karşılaştığımız her şey üzere sıkıntılarımızla da biroldukça kere karşılaşacağız bu noktada terapi sürecinde edindiğimiz kaynaklarımız ve fonksiyonel başa çıkma stratejilerimizle bu meselelerin üstesinden gelebiliriz. Ancak hayat her vakit bu stratejileri yürütebileceğimiz anlardan oluşmaz. Bu noktada yine yardım almak aklımıza getirmemiz gereken en değerli başa çıkma stratejisidir. Bizleri başarısızlık, ümitsizlik, mağlubiyet üzere ağır ve olumsuz hislere sürüklemesine müsaade vermeden…