Ölüm kavramı çocukların en çok merak ettikleri konulardan biridir. Etraflarında vefatla ilgili konuşmaları duyar, televizyonda vefat haberlerini dinler, çeşitli ölümlere tanıklık ederler. Vefat hakkında epeyce küçük yaşlardan itibaren sorular sorar, vefatı anlamlandırmaya çalışırlar. Çocukların mevt kavramını algılayışları yaş seviyelerine bakılırsa farklılık gösterir.
Çocuklar vefat olayı ile müsabakadan evvel mevt teriminin yaş düzebir daha nazaran sağlıklı bir biçimde gelişmesine çalışılmalıdır. Çocukların, vefatı olağan hayatın bir kesimi olduğunu algılamaları sağlanmalıdır.
Çocuğa mevti dolaylı yollardan anlatmaya çalışmayın, mümkün olduğunca gerçekçi açıklamalar yapmaya çalışın.
Ölümün hayatın sonu olduğu, ölen kişinin artık geri gelemeyeceği sıradan bir lisanla anlatılabilir. Ölen kişinin artık hiç bir vakit bizimle olamayacağı, onun artık nefes alamayacağı, yemek yiyemeyeceği, özetlemek gerekirsesı beden işlevlerinin artık olmadığı yaşına uygun bir lisanla anlatılabilir.
Çocuğa mevt kavramı anlatılırken omurdaki başka ölümlerden de yola çıkılabilir. Omurdaki her canlının sonsuza kadar var olamayacağı, bitkilerin ve hayvanların da doğup, büyüyüp, yaşlanıp yok oldukları anlatılabilir. Biz insanların da bitkiler ve hayvanlar üzere doğup, büyüyüp, yok olacağımız söylenebilir. Fakat bundan korkmaması gerektiği zira bunun çabucak olmayacağı söylenebilir. Fakat bu açıklamaların sıradan ve anlaşılır bir tabirle çocuğun yaşına uygun seviyede bulunmasına dikkat edilmelidir.
6 yaşından evvel çocuklar dini açıklamaları algılamakta kuvvetlik çekerler. Bilhassa Tanrı`nın ölen kişiyi fazlaca sevdiği için yanına aldığı söylenmemelidir. bu biçimde bir açıklama yapıldığında çocuk epeyce sevilen her insanın öleceğini düşünür ve kaybetme korkusu yaşar.
Ölümü uykuya benzeri bir şey olarak anlatmamak gerekir, bilhassa küçük çocuklar uyuduğunda kendisinin de ölebileceğini düşünürler. Yatmak, uyumak istemezler.
Ölümü uzun bir seyahate benzetmek, hasta olduğu için yada yaşlı olduğu için öldüğü üzere açıklamalar yapmak, çocuğun seyahatlerden, hastalıktan ve yaşlanmaktan korkmasına yol açar.
Çocuk bir mevt olayıyla karşılaştığında kesinlikle mevtin gerçek sebebi söylenmelidir.
Evcil bir hayvanın mevti vefat kavramını anlatmak için uygun bir vakittir. bu biçimde bir durumda tüm aile bu mevt karşısında kederini lisana getirir, hayvan merasimle konuttan uzaklaştırılır. Ölen hayvanın yerine yeni bir hayvan alınmaması çocuğun vefat kavramını algılamasına imkan sağlar.
ÇOCUK BİR YAKININI KAYBETTİĞİNDE NELER YAPILABİLİR?
- Okul öncesi periyottaki çocuk için vefat süreksiz bir olaydır. Ölen kişinin tekrar geri gelebileceğine inanırlar.
- 2 yaşından küçük bebeklerin vefatla ilgili rastgele bir fikirleri yoktur.
- 2 yaşından daha sonra muhakkak belgisiz de olsa mevti anlamaya başlarlar. Fakat mevt onlara uzun bir ayrılık yada bir seyahat üzere gelir, ölen kişinin geri geleceğini düşünürler.
- 6 ile 9 yaş ortası çocuklar mevtin geriye dönüşü olmayan bir durum olduğunu anlar lakin kendisinin ve sevdiklerinin ölmeyeceğine inanırlar. Ekseriyetle vefatın hastalara ve yaşlılara mahsus bir durum olduğunu düşünürler.
- 10 yaşından daha sonra çocuklar vefat kavramını daha net bir biçimde algılamaya başlarlar. Vefatın hayatın sonu olduğunu, her insanın başına gelebileceğini ve geri dönüşünün olmadığını bilirler.
Çocuklar vefat olayı ile müsabakadan evvel mevt teriminin yaş düzebir daha nazaran sağlıklı bir biçimde gelişmesine çalışılmalıdır. Çocukların, vefatı olağan hayatın bir kesimi olduğunu algılamaları sağlanmalıdır.
Çocuğa mevti dolaylı yollardan anlatmaya çalışmayın, mümkün olduğunca gerçekçi açıklamalar yapmaya çalışın.
Ölümün hayatın sonu olduğu, ölen kişinin artık geri gelemeyeceği sıradan bir lisanla anlatılabilir. Ölen kişinin artık hiç bir vakit bizimle olamayacağı, onun artık nefes alamayacağı, yemek yiyemeyeceği, özetlemek gerekirsesı beden işlevlerinin artık olmadığı yaşına uygun bir lisanla anlatılabilir.
Çocuğa mevt kavramı anlatılırken omurdaki başka ölümlerden de yola çıkılabilir. Omurdaki her canlının sonsuza kadar var olamayacağı, bitkilerin ve hayvanların da doğup, büyüyüp, yaşlanıp yok oldukları anlatılabilir. Biz insanların da bitkiler ve hayvanlar üzere doğup, büyüyüp, yok olacağımız söylenebilir. Fakat bundan korkmaması gerektiği zira bunun çabucak olmayacağı söylenebilir. Fakat bu açıklamaların sıradan ve anlaşılır bir tabirle çocuğun yaşına uygun seviyede bulunmasına dikkat edilmelidir.
6 yaşından evvel çocuklar dini açıklamaları algılamakta kuvvetlik çekerler. Bilhassa Tanrı`nın ölen kişiyi fazlaca sevdiği için yanına aldığı söylenmemelidir. bu biçimde bir açıklama yapıldığında çocuk epeyce sevilen her insanın öleceğini düşünür ve kaybetme korkusu yaşar.
Ölümü uykuya benzeri bir şey olarak anlatmamak gerekir, bilhassa küçük çocuklar uyuduğunda kendisinin de ölebileceğini düşünürler. Yatmak, uyumak istemezler.
Ölümü uzun bir seyahate benzetmek, hasta olduğu için yada yaşlı olduğu için öldüğü üzere açıklamalar yapmak, çocuğun seyahatlerden, hastalıktan ve yaşlanmaktan korkmasına yol açar.
Çocuk bir mevt olayıyla karşılaştığında kesinlikle mevtin gerçek sebebi söylenmelidir.
Evcil bir hayvanın mevti vefat kavramını anlatmak için uygun bir vakittir. bu biçimde bir durumda tüm aile bu mevt karşısında kederini lisana getirir, hayvan merasimle konuttan uzaklaştırılır. Ölen hayvanın yerine yeni bir hayvan alınmaması çocuğun vefat kavramını algılamasına imkan sağlar.
ÇOCUK BİR YAKININI KAYBETTİĞİNDE NELER YAPILABİLİR?
- Çocuklar bir yakınını kaybettikleri vakit yetişkinler üzere reaksiyonlar veremediklerinden ekseriyetle bu durumdan etkilenmemiş üzere görünebilirler. Mevt haberini duyan çocuk, bu mevte inanmaz, ölen kişinin geri geleceğini düşünür. Hem duruma tıpkı vakitte ölen şahsa karşı öfke duymaya başlar. Yavaş yavaş ölen kişiyi tekrar nazaranmeyeceğini anlar ve bundan mutsuzluk ve keder duymaya başlar. vakit içinde bu duruma alışır, ölen kişinin yokluğunu kabullenir. Çocuklar bu vakitte kendilerini yalnız hissederler, onlara takviye olacak birilerine gereksinim duyarlar. Fakat ömrün ileriki devirlerinde bu his durumunu tekrar yeniden yaşayabilirler. Çocukların ilerleyen devirlerde sağlıklı gelişebilmeleri için bu devri sağlıklı bir biçimde atlatmaları gerekir.
- Yakınını kaybeden çocuğa olayın kesinlikle söylenmesi gerekir, ondan gizlemek, duymaması için çabalamak hakikat değildir. Olay çocuğa gerçek bir biçimde anlatılmalı, kesinlikle gerçek şeyler söylenmelidir.
- Çocuğa vefat haberini çocuğun sevdiği, güvendiği ve kendisine en yakın hissettiği kişi vermelidir, ebeveynden birinin öldüğü durumlarda bu kişinin hayatta kalan ebeveyn olması daha uygun olacaktır. Çocuğa geride kalanların ölmeyeceği, daha uzun yıllar bir arada olacakları söylenebilir. Zira çocuk sevdiği her insanın öleceğinden telaş duyuyor olacaktır.
- Ölüm olayı olduğu vakit içinderda çocuklar meskenden uzaklaştırılmaya çalışırlar, bu sağlıklı bir tavır değildir. Zira çocukların da sevdikleri şahsa hoşçakal demeye hakları vardır. Çocuklar kendi isteklerine göre cenaze merasimine katılabilir, kabir ziyareti yapabilirler. Fakat ağır yasın yaşandığı, konutta feryatların, isyanların olduğu bir durumda çocuk birinci günlerde bir yakınının meskeninde tutulabilir, bu yer konuttan çok uzaklarda olmamalıdır.
- Çocuklara ağlamamaları, üzülmemeleri gerektiği muhakkak söylenmemeli, hislerini yaşamalarına ve fikirlerini söz etmelerine müsaade verilmelidir. Onları dinlemek ve onu anladığınızı çocuğa hissettirmek onu rahatlatacaktır.
- Çocuğun olayla ilgili sorduğu sorulara kesinlikle yanıt verin ve mümkün olduğunca yanlışsız yanıtlar vermeye çalışın.
- Bir yakınını kaybeden çocukta öfke, saldırganlık, bebeksi tutumlar vb. görülebilir. Bu durumun süreksiz bir durum olduğu bilinmeli, çocuğa karşı anlayışlı ve sabırlı davranılmalıdır.
- Çocuk duygusal dayanağın yanı sıra fizikî olarak da bir yakınlığa muhtaçlık duyar, çocuğa sarılmak, elini tutmak, yanında olmak epey kıymetlidir.
- Çocuğun yaşadığı üzüntüyü oyun oynama, esim yapma, spor üzere etkinliklerle dışa vurmasına imkan sağlanmalıdır.
- Çocuğa bu günlerin süreksiz olduğu ve birlikte atlatılabileceğini söylenebilir, belirli bir vakit daha sonra gündelik aktivitelere devam edilmeli, bunlara çocuğun da iştirakini sağlanmalıdır.