Kaygı, bir belirsizlik karşısında tehdit algısı ile tetiklenen, hissettiğimiz rahatsız edici ve olumsuz histir. Üniversal bir his olarak nitelendirilen dehşet, insanı tehlikelerden korur. gelişmeninin bir kesimi olarak çocuklarda dehşet çoğunlukla rastlanır. Bu kaygılar daha fazlaca gelip geçicidir. Düşünülenin bilakis; çocuğunuzun ruh dünyasının olgunlaştığını gösterir.
Çocuklarda karşılaşılan dehşet cinsleri; gelişim periyotlarına göre çeşit ve sıklık olarak birbirinden farklılık gösterir. Bebeklik devrinde etraflarında ani, yeni ve bilinmeyen durumları kapsayan yüksek ses, parlak ışık, fizikî takviyenin apansız kaybolmasından ve yabancılardan korkarken okul öncesi periyotta karanlıktan, anne-babanın terk etmesinden ve hayalî varlıklardan (cadı, canavar, hayalet gibi) korkabilir. Emsal biçimde okul periyodunda meskenden ayrılarak okula başlamasından, yalnız kalmasından, kendisine ziyan gelmesinden ve doğal afetlerden (deprem, sel gibi) korkarken ergenlik devrinde kendisiyle alay edilmesinden, dışlanmasından yahut beğenilmemesinden korkabilir.
Bu bağlamda kaygının olağan olduğunun bir kere daha altını çizerken şayet çocuğunuzun ömrünü fazlaca külfetli hale getirmiyorsa bir sorun olmadığını hatırlatmakta yarar var. Sizler, ebeveyn olarak direkt çocuğunuzun dehşetinin üstüne gitmek yerine korkusuna eşlik edebilirsiniz.
Ebeveyn Olarak Çocuğunuzun Korkusuna Eşlik Etmek
Dünyaca ünlü Psikoterapist Isabelle Filliozat; ebeveyn olarak çocuğunuzun korkusuna eşlik etmeyi 8 etapla açıklamaktadır. Haydi gelin, bu etaplara daha yakından bakalım:
Hissettiği Duyguya Hürmet Duymak
Çocuğunuzun size güvenmesi için bu kaidedir. Onun hissettiği endişe, size mantıksız gelse bile hürmet göstermelisiniz. Zira onun korkmak için kesinlikle niçinleri vardır. Bu niçinleri kimi vakit kendisi de açıklayamaz; lakin burada kıymetli olan onu anladığınızı ve korktuğu her her neyse, ona hürmet duyduğunuzu hissettirmenizdir.
Dinlemek
Dinlemek yalnızca çocuğunuza kulak vermek değil, onun gerçek hislerini söz edebilmesine yardım etmenizdir. Burada çocuğunuz kaygılarının yargılanmadan dinleneceğinden emin olmalıdır. Onu dinlerken olduğu üzere kabul edildiğini hissetmesi ve daha derinlerdeki sesini duyabilmesi, korkusunu keşfetmesinde sağlıklı bir yol olacaktır. Vücudunuzla ve kalbinizle anlatacaklarını dinledikten daha sonra; evvel onu anladığınızı tabir eden cümleler (“seni anlıyorum, senin için fazlaca güç olmalı” gibi) kurabilirsiniz. ondan sonrasında ise ona açık uçlu sorular sorarak yardımcı olabilirsiniz. Fakat burada “niye?” sorusunu sormamaya çaba etmelisiniz. Zira bu soru suçlayıcı olarak anlaşılabilir ve hisleri değil, kanıyı harekete geçirebilir. Onun yerine; ortasında bulunduğu durumu uzun uzadıya konuşacağı ve hislerini paylaşacağı soruları sorabilirsiniz (“seni korkutan ne, neye gereksinim duyuyorsun, senin için neler yapabilirim?” gibi).
Kabul Etmek ve Anlamak
Çocuğunuzun hissettiği kaygıyı kabul ederseniz onu onayladığınızı hissedebilir. Hissettiği şeyi hissetmeye hakkı olduğunu anlamak onu rahatlatacaktır. Onu bir an evvel endişesinden kurtarmaya çalışmaya ya da çabucak sorunu çözmeye çalışmayın. Şefkat ve sempatiyle onu kabul edip anladığınızı söz eden cümleler kurabilirsiniz (“korkmanı anlıyorum, burası sahiden devasa yükseklikte” gibi).
“Ben de” Demek
Çocuğunuz kendi hissettiklerinden bahsettikten daha sonra siz de bugüne dair ya da geçmişte hissettiğiniz endişelerinizden bahsedebilirsiniz. Çocuklar, birden fazla vakit anne-babalarının da bir vakit içinder çocuk olduğu gerçeğini unutur. Küçük bir çocukken yaşadığınız endişeleri sizden duymak ona kendisini düzgün hissettirecektir. Burada ‘kork-muş gibi’ değil, geçmişte nitekim hissettiğiniz kaygıyı anlatmanız kıymetlidir. Bilhassa onun korkmadığı bir endişeyi anlatmayı seçerseniz; o sırada kendisini sizden daha kuvvetli nazaranrek kaygısıyla yüzleşmesine de yardımcı olabilirsiniz.
İç ve Dış Kaynakları Arayın
Daha evvel yendiği bir endişesinden örnek vererek ona hatırlaması için vakit verebilirsiniz. Hatırlamasına yardımcı olduktan daha sonra destekleyici cümleler kurabilirsiniz (“daha evvel de şöyleki bir korkun vardı fakat daha sonra onu yendin; artık yeni endişende da birebirini deneyelim mi?” gibi).
Gücünü Boşaltmasına Yardım Edin
Çocuğunuz korktuğunda diyaframı kasılır. Öncelikle onu gevşetmesine yardımcı olacak etkinlikler yapmanız değerlidir. Derin nefes almak, müzik söylemek, bağırmak, kahkaha atmak üzere etkinlikler baskı hissinden kurtulmasına katkı sağlar. Siz de onunla bir arada yapabilirsiniz. bu biçimdece kendini yalnız hissetmeyecektir. Şayet bu aktiflikleri yapamayacak kadar gerginse; kendisini bu durumdan korkmayacak birinin yerine koymasını isteyerek bir daha denemesini sağlayabilirsiniz. daha sonrasında ortasındaki bu gücün ve inancın kendisinde olduğunu belirtmeniz gereklidir.
Gereksinim Duyduğu ayrıntıları Vermek
Çocuğunuz kendi kaynaklarına ulaştıktan daha sonra korktuğu her her neyse onunla ilgili açıklayıcı bilgiler verebilirsiniz. Zira korkan çocuğunuz aslında rahatlamaya ve bilgiye gereksinim duyuyordur. Burada değerli olan gereksinim duyduğu bilgiyi fazlaca erken vermemektir. bu biçimde sizi duyamaz. Üstte bahsedilen sıralamada olduğu üzere çocuğunuzun hislerini tabir etmesine yardımcı olup kendi kaynaklarına ulaşmasını sağladıktan daha sonra açıklamanızı dikkatle dinleyecek duruma geldiğinde konuşabilirsiniz. bu biçimdece düşünmesine yardımcı olabilirsiniz. Tahminen dehşetiyle ilgili kitaplar alabilir, sinemalar izleyebilirsiniz. Korktuğu her her neyse, onunla ilgili araştırma yapmasına fırsat verebilirsiniz. bu biçimdece kendisini daha kuvvetli hissetmesine de yardımcı olabilirsiniz.
Korkusuna Karşı Farklı Yanıtlar Hazırlatın
Çocuğunuz korkusuna karşı tatmin edici tahliller bulduğunda durmasını ya da öteki alternatifler üretmesini isteyebilirsiniz. Burada fikirlerini “uygun” ya da “makus” olarak değerlendirmemeye dikkat etmelisiniz. Zira bu değerlendirmeyi onun yapması daha gerçek olacaktır. Siz alternatifler üretmesine yardımcı olacak cümleler (“diğer neler yapabilirsin?” gibi) kurarak takviye olabilirsiniz.
Ebeveyn olarak çocuğunuzun korkusuna eşlik edebileceğiniz evreleri detaylarıyla deklare ettiktan daha sonra sizlere hatırlatmak istediğim epeyce değerli bir konu var:
Yanlışsız yaklaşımınıza karşın çocuğunuzun korkusunu bir arada aşamıyorsanız, gündelik hayatınızı sekteye uğratıyorsa ve komplike bir biçimde size ve çocuğunuza ziyan vermeye başladıysa kesinlikle bir uzmandan yardım almayı ihmal etmeyiniz.
Uzman Ruhsal Danışman Ece Şahin
Çocuklarda karşılaşılan dehşet cinsleri; gelişim periyotlarına göre çeşit ve sıklık olarak birbirinden farklılık gösterir. Bebeklik devrinde etraflarında ani, yeni ve bilinmeyen durumları kapsayan yüksek ses, parlak ışık, fizikî takviyenin apansız kaybolmasından ve yabancılardan korkarken okul öncesi periyotta karanlıktan, anne-babanın terk etmesinden ve hayalî varlıklardan (cadı, canavar, hayalet gibi) korkabilir. Emsal biçimde okul periyodunda meskenden ayrılarak okula başlamasından, yalnız kalmasından, kendisine ziyan gelmesinden ve doğal afetlerden (deprem, sel gibi) korkarken ergenlik devrinde kendisiyle alay edilmesinden, dışlanmasından yahut beğenilmemesinden korkabilir.
Bu bağlamda kaygının olağan olduğunun bir kere daha altını çizerken şayet çocuğunuzun ömrünü fazlaca külfetli hale getirmiyorsa bir sorun olmadığını hatırlatmakta yarar var. Sizler, ebeveyn olarak direkt çocuğunuzun dehşetinin üstüne gitmek yerine korkusuna eşlik edebilirsiniz.
Ebeveyn Olarak Çocuğunuzun Korkusuna Eşlik Etmek
Dünyaca ünlü Psikoterapist Isabelle Filliozat; ebeveyn olarak çocuğunuzun korkusuna eşlik etmeyi 8 etapla açıklamaktadır. Haydi gelin, bu etaplara daha yakından bakalım:
Hissettiği Duyguya Hürmet Duymak
Çocuğunuzun size güvenmesi için bu kaidedir. Onun hissettiği endişe, size mantıksız gelse bile hürmet göstermelisiniz. Zira onun korkmak için kesinlikle niçinleri vardır. Bu niçinleri kimi vakit kendisi de açıklayamaz; lakin burada kıymetli olan onu anladığınızı ve korktuğu her her neyse, ona hürmet duyduğunuzu hissettirmenizdir.
Dinlemek
Dinlemek yalnızca çocuğunuza kulak vermek değil, onun gerçek hislerini söz edebilmesine yardım etmenizdir. Burada çocuğunuz kaygılarının yargılanmadan dinleneceğinden emin olmalıdır. Onu dinlerken olduğu üzere kabul edildiğini hissetmesi ve daha derinlerdeki sesini duyabilmesi, korkusunu keşfetmesinde sağlıklı bir yol olacaktır. Vücudunuzla ve kalbinizle anlatacaklarını dinledikten daha sonra; evvel onu anladığınızı tabir eden cümleler (“seni anlıyorum, senin için fazlaca güç olmalı” gibi) kurabilirsiniz. ondan sonrasında ise ona açık uçlu sorular sorarak yardımcı olabilirsiniz. Fakat burada “niye?” sorusunu sormamaya çaba etmelisiniz. Zira bu soru suçlayıcı olarak anlaşılabilir ve hisleri değil, kanıyı harekete geçirebilir. Onun yerine; ortasında bulunduğu durumu uzun uzadıya konuşacağı ve hislerini paylaşacağı soruları sorabilirsiniz (“seni korkutan ne, neye gereksinim duyuyorsun, senin için neler yapabilirim?” gibi).
Kabul Etmek ve Anlamak
Çocuğunuzun hissettiği kaygıyı kabul ederseniz onu onayladığınızı hissedebilir. Hissettiği şeyi hissetmeye hakkı olduğunu anlamak onu rahatlatacaktır. Onu bir an evvel endişesinden kurtarmaya çalışmaya ya da çabucak sorunu çözmeye çalışmayın. Şefkat ve sempatiyle onu kabul edip anladığınızı söz eden cümleler kurabilirsiniz (“korkmanı anlıyorum, burası sahiden devasa yükseklikte” gibi).
“Ben de” Demek
Çocuğunuz kendi hissettiklerinden bahsettikten daha sonra siz de bugüne dair ya da geçmişte hissettiğiniz endişelerinizden bahsedebilirsiniz. Çocuklar, birden fazla vakit anne-babalarının da bir vakit içinder çocuk olduğu gerçeğini unutur. Küçük bir çocukken yaşadığınız endişeleri sizden duymak ona kendisini düzgün hissettirecektir. Burada ‘kork-muş gibi’ değil, geçmişte nitekim hissettiğiniz kaygıyı anlatmanız kıymetlidir. Bilhassa onun korkmadığı bir endişeyi anlatmayı seçerseniz; o sırada kendisini sizden daha kuvvetli nazaranrek kaygısıyla yüzleşmesine de yardımcı olabilirsiniz.
İç ve Dış Kaynakları Arayın
Daha evvel yendiği bir endişesinden örnek vererek ona hatırlaması için vakit verebilirsiniz. Hatırlamasına yardımcı olduktan daha sonra destekleyici cümleler kurabilirsiniz (“daha evvel de şöyleki bir korkun vardı fakat daha sonra onu yendin; artık yeni endişende da birebirini deneyelim mi?” gibi).
Gücünü Boşaltmasına Yardım Edin
Çocuğunuz korktuğunda diyaframı kasılır. Öncelikle onu gevşetmesine yardımcı olacak etkinlikler yapmanız değerlidir. Derin nefes almak, müzik söylemek, bağırmak, kahkaha atmak üzere etkinlikler baskı hissinden kurtulmasına katkı sağlar. Siz de onunla bir arada yapabilirsiniz. bu biçimdece kendini yalnız hissetmeyecektir. Şayet bu aktiflikleri yapamayacak kadar gerginse; kendisini bu durumdan korkmayacak birinin yerine koymasını isteyerek bir daha denemesini sağlayabilirsiniz. daha sonrasında ortasındaki bu gücün ve inancın kendisinde olduğunu belirtmeniz gereklidir.
Gereksinim Duyduğu ayrıntıları Vermek
Çocuğunuz kendi kaynaklarına ulaştıktan daha sonra korktuğu her her neyse onunla ilgili açıklayıcı bilgiler verebilirsiniz. Zira korkan çocuğunuz aslında rahatlamaya ve bilgiye gereksinim duyuyordur. Burada değerli olan gereksinim duyduğu bilgiyi fazlaca erken vermemektir. bu biçimde sizi duyamaz. Üstte bahsedilen sıralamada olduğu üzere çocuğunuzun hislerini tabir etmesine yardımcı olup kendi kaynaklarına ulaşmasını sağladıktan daha sonra açıklamanızı dikkatle dinleyecek duruma geldiğinde konuşabilirsiniz. bu biçimdece düşünmesine yardımcı olabilirsiniz. Tahminen dehşetiyle ilgili kitaplar alabilir, sinemalar izleyebilirsiniz. Korktuğu her her neyse, onunla ilgili araştırma yapmasına fırsat verebilirsiniz. bu biçimdece kendisini daha kuvvetli hissetmesine de yardımcı olabilirsiniz.
Korkusuna Karşı Farklı Yanıtlar Hazırlatın
Çocuğunuz korkusuna karşı tatmin edici tahliller bulduğunda durmasını ya da öteki alternatifler üretmesini isteyebilirsiniz. Burada fikirlerini “uygun” ya da “makus” olarak değerlendirmemeye dikkat etmelisiniz. Zira bu değerlendirmeyi onun yapması daha gerçek olacaktır. Siz alternatifler üretmesine yardımcı olacak cümleler (“diğer neler yapabilirsin?” gibi) kurarak takviye olabilirsiniz.
Ebeveyn olarak çocuğunuzun korkusuna eşlik edebileceğiniz evreleri detaylarıyla deklare ettiktan daha sonra sizlere hatırlatmak istediğim epeyce değerli bir konu var:
Yanlışsız yaklaşımınıza karşın çocuğunuzun korkusunu bir arada aşamıyorsanız, gündelik hayatınızı sekteye uğratıyorsa ve komplike bir biçimde size ve çocuğunuza ziyan vermeye başladıysa kesinlikle bir uzmandan yardım almayı ihmal etmeyiniz.
Uzman Ruhsal Danışman Ece Şahin