İnsanların kişilik yapıları onların otomatik niyet sıklığını olumlu ya da olumsuz olarak etkilemektedir. Telaşa yatkın kişilik yapısına sahip olanlar davranışlarında daha dikkatli olacaktır. Hangi kişilik yapısına sahip olduğunun bilinmesi ona karşı alınacak tedbirleri kolaylaştıracaktır. Otomatik fikirler ile kişilik tipleri içindeki bağın incelenmesi depresyona yatkın fikirlerin azaltılması yahut durdurulmasına fayda sağlayacaktır. Bu araştırmada ise A ve B kişilik tiplerine sahip bireylerin otomatik niyet çoğunlukları vakit ve imkân yeterlilikleri dikkatince üzerinde durulacaktır. Bu araştırma ile bireylerin hangi kişilik tiplerine sahip olduğu ve bunların otomatik fikir çoğunlukları incelenerek literatüre katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Yapılması planlanan bu çalışmada çeşitli kişilik tiplerinin özellikleri ve otomatik fikir sıklığı hakkında bilgi sağlanacaktır. Kişilik tipleri ve otomatik fikir sıklığının incelenmesinin yanı sıra bunları etkileyen faktörlerde incelenecektir. Bu araştırmada örneklemin 18 yaş üstü bireylerden oluşturulması ve iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları bu araştırmayı özgün kılan faktörlerdir. Örneklem, rastlantısal örnekleme yoluyla belirlenmiştir. Ölçme araçları 347 şahsa uygulanmıştır. Örneklemi oluşturan 347 bireyden 117’si bayan ve 230’u erkektir. Bu çalışmada bilgiler Kişilik Tipi Ölçeği ve Otomatik Fikir Sıklığı Ölçekleri kullanılarak toplanmıştır. Kişilik Tipi Ölçeği, Batıgün ve Şahin tarafınca Rathus ve Nevid’in iştirakçilerin A yahut B Tipi kişilik özeliklerine sahip olup olmadıklarını ortaya çıkarmak için hazırladıkları soru listesinden esinlenerek geliştirilmiştir(Batıgün ve Şahin 2006; Şahin, Hisli ve Basım ve Akkoyun, 2009). Otomatik Fikirler Sıklığı ölçeği, bireyin kendisine yönelik olumsuz fikirlerin sıklığını ölçmek maksadı ile geliştirilmiştir.(Savaşır ve Şahin, 1997;Tümkaya ve İflazoğlu,2000).Çalışmadaki ölçeklerin bilgilerinin tahlil edilmesinde SPSS 22 programı kullanılmıştır. İştirakçilerin ölçek puanlarına ait bilgilerin sahip oldukları kişilik tipine bakılırsa karşılaştırılmasında Independent Samples T testi kullanılırken, sahip oldukları kişilik tiplerinin demografik değişkenlere (cinsiyet, uygar durum, eğitim durumu) nazaran karşılaştırılmasında X2 ve F testi kullanılmıştır. Yapılan tahlillerin kimilerinde anlamlılık seviyesi pp>
Kişilik ve Kişilik Tipleri Kişilik bugüne kadar farklı formlarda açıklanmıştır. Latince bir kavram olan ‘’Persona’’ sözünden türemedir. Zihinsel ve bedensel durumda görülen farklılıklardır. (Barlı,2008: 79; Avcı ve Kaya, 2010). İnsanın öbürleri açısından kişiliği ise onun beşerler içindeki durumunu söz eder. (Eren, 2007: 83; Avcı ve Kaya,2010). Bu tarafıyla kişiliğin, ‘’kişinin kendisi ve etrafıyla kurduğu öteki bireylerden ayırt edici, birebir düzeyde devam eden temas şekli’’ olduğu (Cüceloğlu, 1997: 404; Avcı ve Kaya,2010) söylenebilir. Kişiliğin oluşumunda biroldukça faktör tesirlidir. Bu yüzden biroldukca araştırmaya bahis olmuştur. Bunlar; fizikî görünüm, yetenek, zeka, ahlak vb. üzere faktörlerdir.(Eren, 2007:83-84; Avcı ve Kaya, 2010). Kişilik yapısını etkileyen faktörler incelendiğinde, kişinin yaşadığı coğrafik bölge, insan bağlantıları, toplumsal durumu da sayılabilir. (Yelboğa, 2006: 198; Avcı ve Kaya,2010). Bireylerin kişilik yapısını belirlemek için farklı kişilik ölçekleri ve farklı kişilik cinslerinden bahsedilir. A ve B kişilik çeşitleri başka kişilik çeşitlerine bakılırsa daha geniş alan bulur. (Zel, 2001: 430; Avcı ve Kaya, 2010) . A ve B tipi kişilik çeşitlerini birinci sefer Friedman ve Roseman bulmuştur (Hogihara vd., 1997: 468; Avcı ve Kaya, 2010). Kardiyolog olan Meyer Friedman ve Rosenman tarafınca ortaya konması şöylekidir. “Düşünce birinci vakit içinderda odada oturakları onaran döşemecilerin oturakların genelinin yalnız ön taraftan yıprandığını beyan etmesi kararı elde edildi’’ İki kardiyolog, kalp rahatsızlığı yaşayanların genelinin korkulu beraberinde gerilimli olduğunu ve otururken zorlandıklarını gördüler. Yaşanan bu durumu klinik uygulamalarında temel alan Friedman ve Rosenman danışanların iki değişik aksiyon modeli sergilemediği konusunda fikir birliğine vardılar. Bu durumun kişilik yapısından kaynaklandığını buldular. (Moorhead/ Griffin, 1992:463; Durna, 2004). A tipi davranış özelliklerini gösteren bireyler sabırsız, telaşlı ve kendini daha epey işe adarlar. Kısa müddette daha fazlaca iş yapmaya çalışırlar. (Moorhead/Griffin, 1992: 463; Avcı ve Kaya, 2010). Tatilde bile çalışmaya heveslidirler, kendileri üzere çabuk olmayan bireylere kızarlar, onun üzere süratli olmasını isterler. Bekletilmeyi ve beklemeyi sevmezler. A tipi bireylere karşı hoşgörülü olunması, onları alttan alınması bu durumdaki bireylerle diyalog kurmada fayda gösterecektir(Turul, 2000; Avcı ve Kaya,2010). A tipi davranış biçimi günümüzde çok yaygındır. Bunun sebebi bu kişilik tipine sahip olan insanların ödüllendirilmesidir. Bu tip davranış özelliklerine sahip insanlara daha epey kıymet verilir. B tipi davranış biçimine sahip bireyler, A tiplerine bakılırsa daha rahattırlar. Kâfi süratte çalışmayı tercih ederler. Kendilerine inanç duyarlar. A tipi şahıslara nazaran muvaffakiyet seviyeleri genelde birebirdir (Moorhead/ Griffin, 1992: 463; Durna, 2004) B tipi şahıslar küçük şeylerden bile zevk alırlar. Her şeyden, yaptıkları işten bile zevk almaya çalışırlar. ömrün hüzünlü yanları yanında eğlenceli yanlarını da görürler(Aşık, 2005) Friedman ve Rosenman tarafınca A tipi ve B tipi kişilikler konusunda yapılan çalışmalar kararında şaşırtan sonuçlara varılmıştır. Özellikle A tipi bireyler kalp hastalıklarına daha çabuk yakalanırlar. Bunun yanında birtakım araştırmacılar tarafınca yapılan çalışmalarda A tipi şahısların kalp hastalıklarına o kadar da sık yakalanmadıkları kararına varıldı. Otomatik Niyetler Beck biroldukça ruhsal bozukluğun sebebi olarak bireyin çarpıtılmış fikirlerini, yanlış yorum ve değerlendirmelerini görür. Otomatik fikirler ümitsizliğin ve tasanın en büyük niçinlerin biridir(O’connor, Berry, Weiss ve Gilbert,2002; Erözkan,2011). Bütün bu yanlış niyetler, bireyin yanlış yorum ve değerlendirmelerinden kaynaklanır. Bilişsel davranışçı yaklaşımda, bireyin yanlış yorum ve değerlendirmelerin farkına varması, bunların his ve davranışlarına tesirine, bu fikirlerin yerine alternatif niyetlerin getirilmesini sağlar(Hiçdurmaz ve Öz, 2011). Beck bireyin o an olaya ait anlık, zaten gelen ve düşünülmeyen yorumları için otomatik fikir kavramını kullanır. Otomatik fikirler yapay değil ve müdahaleye uğramadan ortaya çıkarlar. bununla birlikte içerikleri hayli zengindir. Otomatik niyetler ruhsal bozuklukların gelişmeninde temel bir role sahiptir. Otomatik kanılar anlaşılırsa bireyin sahip olduğu yansılar de rahatlıkla anlaşılır( Hiçdurmaz ve Öz,2011). Otomatik niyetlerin de birtakım özellikleri vardır. çok özgüldür. Son derece otonomdurlar. Otomatik niyetlerin ortaya çıkması için gayret harcanmaz.(Hiçdurmaz ve Öz, 2011). Genelde somut fikir halindedirler. Aşikâr bir sıraları yoktur. Objektif gerçekliğe uymazlar buna karşın oluşumlarını sürdürürler. Araştırmanın Ehemmiyeti Yapılan incelemede, Yurt ortasında A ve B kişilik tiplerinin otomatik niyet sıklığını taramaya dönük araştırmaların az sayıda olması bu araştırmayı kıymetli kılmaktadır. Sürdürülen bu araştırma kararında elde edilen sonuçların geçmişte yapılmış olan çalışmalara yardımda bulunacağı, ondan sonrasında yapılacak çalışmalara öncü olacağı düşünülmektedir. Araştırmanın Hedefi Araştırmanın emeli iştirakçilerin kişilik tiplerini ve otomatik niyet çoğunlukları seviyesini ortaya koymak, A ve B kişilik tiplerinin otomatik fikir sıklığını karşılaştırmak; kişilik tiplerinin ve otomatik fikir sıklığı seviyesinin iştirakçilerin kimi şahsi özelliklerine göre manalı farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir. Araştırmanın Sorunu ve Alt Sorunlar Bu çalışmada kişilik tipleri ve otomatik niyet sıklığı içinde nasıl bir ilgi olduğu incelenmektedir. Üstteki genel emeli test edebilmek için aşağıdaki alt sorunlar düzenlenmiştir. 1. İştirakçiler hangi kişilik tiplerine sahiptir? 2. İştirakçilerin kişilik tipleri cinsiyetlerine göre manalı farklılık göstermekte midir? 3. İştirakçilerin kişilik tipleri uygar durumlarına bakılırsa manalı farklılık göstermekte midir? 4. İştirakçilerin kişilik tipleri eğitim durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir? 5. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları nasıldır? 6. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları kişilik tiplerine göre manalı farklılık göstermekte midir? 7. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları cinsiyetlerine göre manalı farklılık göstermekte midir? 8. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları uygar durumlarına bakılırsa manalı farklılık göstermekte midir? 9. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları eğitim durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir? YOL Bu kısımda Araştırma Modeli, Cihan ve Örneklem, Dataların Toplanması, Dataların Tahlili ve yorumları yer almaktadır. Araştırma Modeli Bu araştırma, genel tarama modellerinden ilişkisel tarama cinsinde bir araştırmadır. Bu modelde iki ya da daha fazla değişken içindeki kontağa bakılmaktadır(Karasar, 2011). Araştırmada A ve B kişilik tiplerinin farklı başka otomatik niyet çoğunlukları bulunmakta ve A ve B kişilik tiplerinin otomatik niyet çoğunlukları karşılaştırılmaktadır. Ayrıyeten; uygar durum, cinsiyet, eğitim durumu üzere demografik ayrıntıların de şahısların sahip oldukları kişilik tipleri ve otomatik fikir çoğunlukları içindeki temaslı durum da incelenmektedir. Bu araştırmadan elde edilen dataların “SPSS 22” programı alt testleri olan T- testi, X2 testi, F testi üzere testler ile tahlil edilmesi planlanmaktadır. Kişilik Tipi Ölçeği: Ölçek beşli Likert formatında cevaplanması beklenen 25 husustan oluşmaktadır. Kağıt kalem testi küme olarak uygulanabilir. Vakit sınırlaması yoktur. (Öner,2012). Puan aralığı 25- 125 aralığındadır(Batıgün, Durak ve Şahin Hisli,2006).Ölçekten elde edilen en düşük puan 25, en yüksek puan ise 125’tir. Ortanca kıymet olan 75 ve üstü puan alan şahıslar, A tipi kişilik olarak kabul edilir. Araştırmada kullanılan ölçek, Batıgün ve Şahin tarafınca Rathus ve Nevid’in iştirakçilerin A yahut B Tipi kişilik özeliklerine sahip olup olmadıklarını ortaya çıkarmak için hazırladıkları soru listesinden esinlenerek geliştirilmiştir. Ölçeğin tümü için Cronbach Alfa güvenilirlik katsayıları iki farklı çalışmada α= .86 ve .90 olarak tespit edilmiştir. Ölçekte “işe verilen önem”, “sosyal etkinliklerden uzaklaşma”, “hıza verilen önem”, “zaman içindemaya verilen önem” üzere alt boyutlar vardır. Bunlar için elde edilen güvenilirlik katsayıları, α=.40 ile .79 içinde değiştiği bildirilmektedir (Batıgün ve Şahin 2006; Şahin,Hisli ve Basım ve Akkoyun, 2009). Otomatik Niyet Sıklığı Ölçeği: Otomatik Niyetler Sıklığı ölçeği, bireyin kendisine yönelik olumsuz niyetlerin sıklığını ölçmek maksadı ile geliştirilmiştir. 30 husustan oluşur. Likert tipi bir ölçektir. Ölçekten elde edilen en düşük puan 30, en yüksek puan ise 150’dir. Otomatik kanıların sıklığı ölçekten alınan puanın yüksek olması ile ilgilidir(Savaşır ve Şahin, 1997; Tümkaya ve İflazoğlu,2000). Ölçeğin güvenirlik katsayısı .47 ile .97 içindedır. Geçerlik katsayısı ise .45 ile .79 içindedır. Cronbach Alpha iç fiyatlık katsayısı Şahin ve Şahin (1992) tarafınca .93 bulunmuştur. Aydın ve Aydın (1990) tarafınca .95 olarak bulunmuştur (Tümkaya ve İflazoğlu, 2000) . Unsur toplam korelasyonları Şahin ve Şahin (1992) tarafınca .30 ile .69 içinde, Aydın ve Aydın (1990) tarafınca .37 ile .85 bulunmuştur. Bilgilerin Tahlili Çalışmadaki ölçeklerin bilgilerinin tahlil edilmesinde SPSS 22 programı kullanılmıştır. İştirakçilerin ölçek puanlarına ait dataların sahip oldukları kişilik tipine göre karşılaştırılmasında Independent Samples T test kullanılırken, sahip oldukları kişilik tipi ve otomatik niyet çoğunluklarının demografik değişkenlere (cinsiyet, uygar durum, eğitim durumu) nazaran karşılaştırılmasında X2 ve F testi kullanılmıştır. Yapılan tahlillerin kimilerinde anlamlılık seviyesi p.05).Üçüncü Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın üçüncü alt sorunu “Katılımcıların kişilik tipleri uygar durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak tabir edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde kişilik tipi ölçeğine göre elde edilen bilgiler üzerinde X2 Testi kullanılmıştır. İlgili bulgular Tablo 5.’de gösterilmektedir.Çalışmaya katılan 123 evli iştirakçiden 56’sı A tipi kişiliğe sahipken, 67’ si B tipi kişiliğe sahiptir. 224 bekar iştirakçiden 108’si A tipi kişiliğe sahipken, 116’sı B tipi kişiliğe sahiptir. Evli olan iştirakçilerde A tipi kişilik beklenen kıymetin altında, B tipi kişilik beklenen bedelinde üstünde çıkmıştır. Evli ve bekar olan iştirakçilerde B tipi kişilik daha fazla bulunmaktadır. Tablo 5 incelendiğinde, iştirakçilerin kişilik tipleri uygar durumlarına nazaran manalı seviyede farklılık göstermemektedir(X2=0.230, P: 0.632, P>.05). Dördüncü Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın dördüncü alt sorunu “Katılımcıların kişilik tipleri eğitim durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak tabir edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde kişilik tipi ölçeğine nazaran elde edilen datalar üzerinde X2Testi kullanılmıştır. İlgili bulgular Tablo 6 ’da gösterilmektedir. Çalışmayan katılan 50 ilköğretim mezunundan 23’ü A tipi, 27’si B tipi kişiliğe, 102 ortaöğretim mezunundan 55’i A tipi, 47’si B tipi kişiliğe, 46 ön lisans mezunundan 25’i A tipi, 21’i B tipi kişiliğe, 149 lisans mezunundan 61’i A tipi kişiliğe, 88’i B tipi kişiliğe sahiptir. İlköğretim mezunlarında A tipi kişilik beklenen kıymetin altında, B tipi kişilik beklenen bedelin üstündedir. Ortaöğretim mezunlarında A tipi kişilik beklenen pahanın üstünde, B tipi kişilik beklenen pahanın altındadır. Ön lisans mezunlarında A tipi kişilik beklenen pahanın üstünde, B tipi kişilik beklenen pahanın altındadır. Lisans mezunlarında A tipi kişilik beklenen pahanın altında, B tipi kişilik beklenen pahanın üstündedir. İlköğretim ve lisans mezunlarında B tipi kişilik daha fazla, ortaöğretim ve ön lisans mezunlarında A tipi kişilik daha fazla bulunmaktadır. Çalışmaya katılan 347 iştirakçiden 164’ü A tipi kişiliğe sahipken, 183’ü B tipi kişiliğe sahiptir. Tablo 6 incelendiğinde, iştirakçilerin kişilik tipleri eğitim durumlarına göre manalı seviyede farklılık göstermemektedir(X2=5,163, P: 0.160, P>.05). Beşinci Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın beşinci alt sorunu “Katılımcıların otomatik niyet çoğunlukları nasıldır?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik niyet sıklığına nazaran elde edilen datalar üzerinde Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları hesaplanmıştır. Altıncı Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın altıncı alt sorunu “Katılımcıların otomatik niyet çoğunlukları kişilik tiplerine bakılırsa manalı farklılık göstermekte midir?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına bakılırsa elde edilen datalar üzerinde T testi kullanılmıştır. iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları kişilik tiplerine bakılırsa manalı seviyede farklılık göstermektedir(P: 0.000, P˂.05). A tipi kişiliğe sahip iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ( ????̅:2,3583), B tipi kişiliğe sahip iştirakçilerin otomatik fikir çoğunluklarına ( ????̅:1,7215) göre daha yüksektir. Ayrıyeten yapılan bir çalışmada A tipi bireylerde gerilim belirtileri daha fazla görülmüştür(Şahin, Hisli ve Basım ve Güler, 2009). Bu gerilim belirtileri, beraberinde korkuya ve otomatik niyet sıklığının fazla bulunmasına yol açacaktır. Otomatik niyet sıklığı fazla olan bireylerde de depresyona yatkın fikirler yüklü olarak bulunacaktır. Yedinci Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın yedinci alt sorunu “Katılımcıların otomatik fikir çoğunlukları cinsiyetlerine göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına nazaran elde edilen bilgiler üzerinde t testi kullanılmıştır. iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları cinsiyetlerine bakılırsa manalı seviyede farklılık göstermemektedir(P: 0.059, P>.05). Bayan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları ( ????̅:2,1336), Erkek iştirakçilerin otomatik niyet çoğunluklarına (????̅:1,9659) göre daha yüksektir. Bayan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları daha yüksek çıkmıştır. Yani bayanlarda depresyona yatkın kanılar daha fazla bulunmaktadır. Bu hususta bayanların ekonomik durumu, eğitim durumu ve toplumsal hayatı dikkate alınmalıdır. Literatürde otomatik fikirler sıklığı ve cinsiyet içinde manalı farklılık bulunmamıştır. Sekizinci Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın sekizinci alt sorunu “Katılımcıların otomatik fikir çoğunlukları uygar durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına bakılırsa elde edilen datalar üzerinde t testi kullanılmıştır. iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları uygar durumlarına bakılırsa manalı seviyede farklılık göstermemiştir(P: 0.224, P>.05). Evli olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları ( ????̅:1,9534), Bekar olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunluklarına ( ????̅:2,0604) bakılırsa daha düşüktür. Literatürde Otomatik fikirler sıklığı uygar durum içindeki ilgiyi inceleyen çalışmalara rastlanamamıştır. Ama görüş belirtmek istenirse, evli olan iştirakçilerin aile hayatı kurdukları için otomatik fikir sıklığının daha az çıktığı söylenebilir. Dokuzuncu Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın dokuzuncu alt sorunu “Katılımcıların otomatik niyet çoğunlukları eğitim durumlarına nazaran manalı farklılık göstermekte midir?” olarak tabir edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına bakılırsa elde edilen bilgiler üzerinde F testi kullanılmıştır. homojen dağıldığı görülmektedir(p=0,051; p>0,05). Tabloda iştirakçilerin eğitim durumuna bakıldığında, ilköğretim seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları (????̅:2,1487), ortaöğretim seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları (????̅:2,2108), Ön lisans seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları (????̅:2,0558), Lisans seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ( ????̅:1,8409)’dur. Eğitim seviyesi arttıkça otomatik fikir sıklığı azalmaktadır.katılımcıların otomatik fikir çoğunlukları eğitim durumlarına göre manalı seviyede farklılık göstermektedir(P: 0.001, P˂.05). lisans mezunu iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları seviyesi, ilköğretim, ortaöğretim ve ön lisans mezunu iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları düzebir daha göre daha düşük düzeydedir. Lisans mezunu iştirakçilerin otomatik niyet sıklığının az çıkma sebepleri içinde iş bulma imkanları, ekonomik durum ve toplumsal hayat üzere durumlar sayılabilir.
SONUÇ VE TEKLİFLER
Bu araştırma bireylerin sahip olduğu kişilik tipleri ve otomatik niyet çoğunluklarına bakmak; bu dataların kimi değişkenlere (Cinsiyet, uygar durum ve eğitim durumu) nazaran manalı farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymak hedefi ile yürütülmüştür. Sonuçlar Araştırmanın sonuçları şöyleki sıralanabilir: 1. Araştırmaya katılanların % 47,3’ü A-Tipi kişilik özelliğine sahipken, %52,7’si B-Tipi kişilik özelliğine sahiptir. Kişilik tipi ölçeğinde en düşük puan 25, en yüksek puan 125’tir. Ortanca puan olan, 75 ve üstü puan alan iştirakçiler A tipi kişilik olarak sayılmıştır. 2. Araştırma, kişilik tipleri, cinsiyet, uygar durum ve eğitim durumları açısından incelendiğinde bayanlarda ve erkeklerde B tipi kişiliğe sahip olan kişi sayısı daha fazla çıkmıştır. Evli ve Bekar iştirakçilerin her ikisinde de B tipi kişiliğe sahip olan iştirakçi daha fazla çıkmıştır. Ortaöğretim ve ön lisans mezunları iştirakçilerde B tipi kişiliğe sahip olan iştirakçi sayısı daha fazla çıkmıştır. 3. Araştırmada iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ölçeğine verdikleri karşılıklara bakıldığında, aritmetik ortalaması en yüksek olan sorular; “Keşke öteki bir yerde olsaydım”, “Bir şeylerin değişmesi gerek” , “keşke daha düzgün bir insan olsaydım” olarak tabir edilmiştir. Aritmetik ortalaması en düşük olan sorular; “Kendimden nefret ediyorum”, “hiç bir vakit başaramayacağım”, “değersiz bir insanım” olarak tabir edilmiştir. Standart sapması en yüksek olan soru; “Keşke daha uygun bir insan olsaydım” olarak söz edilmiştir. Standart sapması en düşük olan soru; “Kendimden nefret ediyorum” olarak söz edilmiştir. 4. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve kişilik tipleri bakımından incelendiğinde, iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları kişilik tiplerine göre manalı seviyede farklılık göstermiştir. A tipi kişiliğe sahip olan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları daha yüksektir. 5. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve cinsiyet açısından incelendiğinde, iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ve cinsiyetleri içinde manalı seviyede farklılık bulunmamıştır. 6. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve uygar durumlar açısından incelendiğinde iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları uygar durumları içinde manalı farklılık bulunmamıştır.(Tablo 10). 7. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve eğitim durumları açısından incelendiğinde iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları eğitim durumları içinde manalı farklılık görülmüştür. Lisans mezunu iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları seviyesi, ilköğretim, ortaöğretim ve ön lisans mezunu iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları düzebir daha nazaran daha düşük düzeydedir . Teklifler Bu başlık altında uygulayıcılara ve araştırmacılara farklı ayrı tekliflerde bulunulmuştur.
Uygulayıcılara Teklifler
1. Çalışmada A tipi kişiliğe sahip iştirakçilerde otomatik niyet sıklığı daha yüksek çıkmıştır. Bu bireylere gerekli ruhsal yardımın yapılması onların korku ve otomatik fikir sıklığını azaltacağı düşünülmektedir. 2. Çalışmada ilköğretim mezunu iştirakçilerin, otomatik fikir çoğunlukları düzeyi daha fazla çıkmıştır. Bu bahiste ilköğretim mezunu bireylere gerekli maddi ve manevi yardımın yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir Araştırmacılara Teklifler 1. Araştırmada erkek iştirakçilerin, bayan iştirakçilere bakılırsa çok fazla olduğu görülmüştür. sonrasındasında yapılacak çalışmalarda bayan iştirakçilere da tartı verilmesi katkı sağlayacak ve bu sayede çalışmanın bayanlar üzerinde tesiri daha net ortaya çıkacaktır. 2. Otomatik niyet sıklığının uygar durum değişkeni açısından etkilenmesiyle ilgili literatürde hiç bir çalışma bulunamamıştır. Bu mevzudaki çalışmalara daha fazla tartı verilmelidir. Zira bireylerin uygar durumlarını etkileyen faktörleri bilmek onlara sağlanacak ruhsal yardımda katkıda bulunacaktır. 3 Araştırmaya katılanlar meslek kümelerine bakılırsa ayrılmamıştır. ondan sonrasında yapılacak çalışmalarda bu hususun dikkate alınmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Kişilik ve Kişilik Tipleri Kişilik bugüne kadar farklı formlarda açıklanmıştır. Latince bir kavram olan ‘’Persona’’ sözünden türemedir. Zihinsel ve bedensel durumda görülen farklılıklardır. (Barlı,2008: 79; Avcı ve Kaya, 2010). İnsanın öbürleri açısından kişiliği ise onun beşerler içindeki durumunu söz eder. (Eren, 2007: 83; Avcı ve Kaya,2010). Bu tarafıyla kişiliğin, ‘’kişinin kendisi ve etrafıyla kurduğu öteki bireylerden ayırt edici, birebir düzeyde devam eden temas şekli’’ olduğu (Cüceloğlu, 1997: 404; Avcı ve Kaya,2010) söylenebilir. Kişiliğin oluşumunda biroldukça faktör tesirlidir. Bu yüzden biroldukca araştırmaya bahis olmuştur. Bunlar; fizikî görünüm, yetenek, zeka, ahlak vb. üzere faktörlerdir.(Eren, 2007:83-84; Avcı ve Kaya, 2010). Kişilik yapısını etkileyen faktörler incelendiğinde, kişinin yaşadığı coğrafik bölge, insan bağlantıları, toplumsal durumu da sayılabilir. (Yelboğa, 2006: 198; Avcı ve Kaya,2010). Bireylerin kişilik yapısını belirlemek için farklı kişilik ölçekleri ve farklı kişilik cinslerinden bahsedilir. A ve B kişilik çeşitleri başka kişilik çeşitlerine bakılırsa daha geniş alan bulur. (Zel, 2001: 430; Avcı ve Kaya, 2010) . A ve B tipi kişilik çeşitlerini birinci sefer Friedman ve Roseman bulmuştur (Hogihara vd., 1997: 468; Avcı ve Kaya, 2010). Kardiyolog olan Meyer Friedman ve Rosenman tarafınca ortaya konması şöylekidir. “Düşünce birinci vakit içinderda odada oturakları onaran döşemecilerin oturakların genelinin yalnız ön taraftan yıprandığını beyan etmesi kararı elde edildi’’ İki kardiyolog, kalp rahatsızlığı yaşayanların genelinin korkulu beraberinde gerilimli olduğunu ve otururken zorlandıklarını gördüler. Yaşanan bu durumu klinik uygulamalarında temel alan Friedman ve Rosenman danışanların iki değişik aksiyon modeli sergilemediği konusunda fikir birliğine vardılar. Bu durumun kişilik yapısından kaynaklandığını buldular. (Moorhead/ Griffin, 1992:463; Durna, 2004). A tipi davranış özelliklerini gösteren bireyler sabırsız, telaşlı ve kendini daha epey işe adarlar. Kısa müddette daha fazlaca iş yapmaya çalışırlar. (Moorhead/Griffin, 1992: 463; Avcı ve Kaya, 2010). Tatilde bile çalışmaya heveslidirler, kendileri üzere çabuk olmayan bireylere kızarlar, onun üzere süratli olmasını isterler. Bekletilmeyi ve beklemeyi sevmezler. A tipi bireylere karşı hoşgörülü olunması, onları alttan alınması bu durumdaki bireylerle diyalog kurmada fayda gösterecektir(Turul, 2000; Avcı ve Kaya,2010). A tipi davranış biçimi günümüzde çok yaygındır. Bunun sebebi bu kişilik tipine sahip olan insanların ödüllendirilmesidir. Bu tip davranış özelliklerine sahip insanlara daha epey kıymet verilir. B tipi davranış biçimine sahip bireyler, A tiplerine bakılırsa daha rahattırlar. Kâfi süratte çalışmayı tercih ederler. Kendilerine inanç duyarlar. A tipi şahıslara nazaran muvaffakiyet seviyeleri genelde birebirdir (Moorhead/ Griffin, 1992: 463; Durna, 2004) B tipi şahıslar küçük şeylerden bile zevk alırlar. Her şeyden, yaptıkları işten bile zevk almaya çalışırlar. ömrün hüzünlü yanları yanında eğlenceli yanlarını da görürler(Aşık, 2005) Friedman ve Rosenman tarafınca A tipi ve B tipi kişilikler konusunda yapılan çalışmalar kararında şaşırtan sonuçlara varılmıştır. Özellikle A tipi bireyler kalp hastalıklarına daha çabuk yakalanırlar. Bunun yanında birtakım araştırmacılar tarafınca yapılan çalışmalarda A tipi şahısların kalp hastalıklarına o kadar da sık yakalanmadıkları kararına varıldı. Otomatik Niyetler Beck biroldukça ruhsal bozukluğun sebebi olarak bireyin çarpıtılmış fikirlerini, yanlış yorum ve değerlendirmelerini görür. Otomatik fikirler ümitsizliğin ve tasanın en büyük niçinlerin biridir(O’connor, Berry, Weiss ve Gilbert,2002; Erözkan,2011). Bütün bu yanlış niyetler, bireyin yanlış yorum ve değerlendirmelerinden kaynaklanır. Bilişsel davranışçı yaklaşımda, bireyin yanlış yorum ve değerlendirmelerin farkına varması, bunların his ve davranışlarına tesirine, bu fikirlerin yerine alternatif niyetlerin getirilmesini sağlar(Hiçdurmaz ve Öz, 2011). Beck bireyin o an olaya ait anlık, zaten gelen ve düşünülmeyen yorumları için otomatik fikir kavramını kullanır. Otomatik fikirler yapay değil ve müdahaleye uğramadan ortaya çıkarlar. bununla birlikte içerikleri hayli zengindir. Otomatik niyetler ruhsal bozuklukların gelişmeninde temel bir role sahiptir. Otomatik kanılar anlaşılırsa bireyin sahip olduğu yansılar de rahatlıkla anlaşılır( Hiçdurmaz ve Öz,2011). Otomatik niyetlerin de birtakım özellikleri vardır. çok özgüldür. Son derece otonomdurlar. Otomatik niyetlerin ortaya çıkması için gayret harcanmaz.(Hiçdurmaz ve Öz, 2011). Genelde somut fikir halindedirler. Aşikâr bir sıraları yoktur. Objektif gerçekliğe uymazlar buna karşın oluşumlarını sürdürürler. Araştırmanın Ehemmiyeti Yapılan incelemede, Yurt ortasında A ve B kişilik tiplerinin otomatik niyet sıklığını taramaya dönük araştırmaların az sayıda olması bu araştırmayı kıymetli kılmaktadır. Sürdürülen bu araştırma kararında elde edilen sonuçların geçmişte yapılmış olan çalışmalara yardımda bulunacağı, ondan sonrasında yapılacak çalışmalara öncü olacağı düşünülmektedir. Araştırmanın Hedefi Araştırmanın emeli iştirakçilerin kişilik tiplerini ve otomatik niyet çoğunlukları seviyesini ortaya koymak, A ve B kişilik tiplerinin otomatik fikir sıklığını karşılaştırmak; kişilik tiplerinin ve otomatik fikir sıklığı seviyesinin iştirakçilerin kimi şahsi özelliklerine göre manalı farklılık gösterip göstermediğini belirlemektir. Araştırmanın Sorunu ve Alt Sorunlar Bu çalışmada kişilik tipleri ve otomatik niyet sıklığı içinde nasıl bir ilgi olduğu incelenmektedir. Üstteki genel emeli test edebilmek için aşağıdaki alt sorunlar düzenlenmiştir. 1. İştirakçiler hangi kişilik tiplerine sahiptir? 2. İştirakçilerin kişilik tipleri cinsiyetlerine göre manalı farklılık göstermekte midir? 3. İştirakçilerin kişilik tipleri uygar durumlarına bakılırsa manalı farklılık göstermekte midir? 4. İştirakçilerin kişilik tipleri eğitim durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir? 5. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları nasıldır? 6. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları kişilik tiplerine göre manalı farklılık göstermekte midir? 7. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları cinsiyetlerine göre manalı farklılık göstermekte midir? 8. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları uygar durumlarına bakılırsa manalı farklılık göstermekte midir? 9. İştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları eğitim durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir? YOL Bu kısımda Araştırma Modeli, Cihan ve Örneklem, Dataların Toplanması, Dataların Tahlili ve yorumları yer almaktadır. Araştırma Modeli Bu araştırma, genel tarama modellerinden ilişkisel tarama cinsinde bir araştırmadır. Bu modelde iki ya da daha fazla değişken içindeki kontağa bakılmaktadır(Karasar, 2011). Araştırmada A ve B kişilik tiplerinin farklı başka otomatik niyet çoğunlukları bulunmakta ve A ve B kişilik tiplerinin otomatik niyet çoğunlukları karşılaştırılmaktadır. Ayrıyeten; uygar durum, cinsiyet, eğitim durumu üzere demografik ayrıntıların de şahısların sahip oldukları kişilik tipleri ve otomatik fikir çoğunlukları içindeki temaslı durum da incelenmektedir. Bu araştırmadan elde edilen dataların “SPSS 22” programı alt testleri olan T- testi, X2 testi, F testi üzere testler ile tahlil edilmesi planlanmaktadır. Kişilik Tipi Ölçeği: Ölçek beşli Likert formatında cevaplanması beklenen 25 husustan oluşmaktadır. Kağıt kalem testi küme olarak uygulanabilir. Vakit sınırlaması yoktur. (Öner,2012). Puan aralığı 25- 125 aralığındadır(Batıgün, Durak ve Şahin Hisli,2006).Ölçekten elde edilen en düşük puan 25, en yüksek puan ise 125’tir. Ortanca kıymet olan 75 ve üstü puan alan şahıslar, A tipi kişilik olarak kabul edilir. Araştırmada kullanılan ölçek, Batıgün ve Şahin tarafınca Rathus ve Nevid’in iştirakçilerin A yahut B Tipi kişilik özeliklerine sahip olup olmadıklarını ortaya çıkarmak için hazırladıkları soru listesinden esinlenerek geliştirilmiştir. Ölçeğin tümü için Cronbach Alfa güvenilirlik katsayıları iki farklı çalışmada α= .86 ve .90 olarak tespit edilmiştir. Ölçekte “işe verilen önem”, “sosyal etkinliklerden uzaklaşma”, “hıza verilen önem”, “zaman içindemaya verilen önem” üzere alt boyutlar vardır. Bunlar için elde edilen güvenilirlik katsayıları, α=.40 ile .79 içinde değiştiği bildirilmektedir (Batıgün ve Şahin 2006; Şahin,Hisli ve Basım ve Akkoyun, 2009). Otomatik Niyet Sıklığı Ölçeği: Otomatik Niyetler Sıklığı ölçeği, bireyin kendisine yönelik olumsuz niyetlerin sıklığını ölçmek maksadı ile geliştirilmiştir. 30 husustan oluşur. Likert tipi bir ölçektir. Ölçekten elde edilen en düşük puan 30, en yüksek puan ise 150’dir. Otomatik kanıların sıklığı ölçekten alınan puanın yüksek olması ile ilgilidir(Savaşır ve Şahin, 1997; Tümkaya ve İflazoğlu,2000). Ölçeğin güvenirlik katsayısı .47 ile .97 içindedır. Geçerlik katsayısı ise .45 ile .79 içindedır. Cronbach Alpha iç fiyatlık katsayısı Şahin ve Şahin (1992) tarafınca .93 bulunmuştur. Aydın ve Aydın (1990) tarafınca .95 olarak bulunmuştur (Tümkaya ve İflazoğlu, 2000) . Unsur toplam korelasyonları Şahin ve Şahin (1992) tarafınca .30 ile .69 içinde, Aydın ve Aydın (1990) tarafınca .37 ile .85 bulunmuştur. Bilgilerin Tahlili Çalışmadaki ölçeklerin bilgilerinin tahlil edilmesinde SPSS 22 programı kullanılmıştır. İştirakçilerin ölçek puanlarına ait dataların sahip oldukları kişilik tipine göre karşılaştırılmasında Independent Samples T test kullanılırken, sahip oldukları kişilik tipi ve otomatik niyet çoğunluklarının demografik değişkenlere (cinsiyet, uygar durum, eğitim durumu) nazaran karşılaştırılmasında X2 ve F testi kullanılmıştır. Yapılan tahlillerin kimilerinde anlamlılık seviyesi p.05).Üçüncü Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın üçüncü alt sorunu “Katılımcıların kişilik tipleri uygar durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak tabir edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde kişilik tipi ölçeğine göre elde edilen bilgiler üzerinde X2 Testi kullanılmıştır. İlgili bulgular Tablo 5.’de gösterilmektedir.Çalışmaya katılan 123 evli iştirakçiden 56’sı A tipi kişiliğe sahipken, 67’ si B tipi kişiliğe sahiptir. 224 bekar iştirakçiden 108’si A tipi kişiliğe sahipken, 116’sı B tipi kişiliğe sahiptir. Evli olan iştirakçilerde A tipi kişilik beklenen kıymetin altında, B tipi kişilik beklenen bedelinde üstünde çıkmıştır. Evli ve bekar olan iştirakçilerde B tipi kişilik daha fazla bulunmaktadır. Tablo 5 incelendiğinde, iştirakçilerin kişilik tipleri uygar durumlarına nazaran manalı seviyede farklılık göstermemektedir(X2=0.230, P: 0.632, P>.05). Dördüncü Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın dördüncü alt sorunu “Katılımcıların kişilik tipleri eğitim durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak tabir edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde kişilik tipi ölçeğine nazaran elde edilen datalar üzerinde X2Testi kullanılmıştır. İlgili bulgular Tablo 6 ’da gösterilmektedir. Çalışmayan katılan 50 ilköğretim mezunundan 23’ü A tipi, 27’si B tipi kişiliğe, 102 ortaöğretim mezunundan 55’i A tipi, 47’si B tipi kişiliğe, 46 ön lisans mezunundan 25’i A tipi, 21’i B tipi kişiliğe, 149 lisans mezunundan 61’i A tipi kişiliğe, 88’i B tipi kişiliğe sahiptir. İlköğretim mezunlarında A tipi kişilik beklenen kıymetin altında, B tipi kişilik beklenen bedelin üstündedir. Ortaöğretim mezunlarında A tipi kişilik beklenen pahanın üstünde, B tipi kişilik beklenen pahanın altındadır. Ön lisans mezunlarında A tipi kişilik beklenen pahanın üstünde, B tipi kişilik beklenen pahanın altındadır. Lisans mezunlarında A tipi kişilik beklenen pahanın altında, B tipi kişilik beklenen pahanın üstündedir. İlköğretim ve lisans mezunlarında B tipi kişilik daha fazla, ortaöğretim ve ön lisans mezunlarında A tipi kişilik daha fazla bulunmaktadır. Çalışmaya katılan 347 iştirakçiden 164’ü A tipi kişiliğe sahipken, 183’ü B tipi kişiliğe sahiptir. Tablo 6 incelendiğinde, iştirakçilerin kişilik tipleri eğitim durumlarına göre manalı seviyede farklılık göstermemektedir(X2=5,163, P: 0.160, P>.05). Beşinci Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın beşinci alt sorunu “Katılımcıların otomatik niyet çoğunlukları nasıldır?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik niyet sıklığına nazaran elde edilen datalar üzerinde Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları hesaplanmıştır. Altıncı Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın altıncı alt sorunu “Katılımcıların otomatik niyet çoğunlukları kişilik tiplerine bakılırsa manalı farklılık göstermekte midir?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına bakılırsa elde edilen datalar üzerinde T testi kullanılmıştır. iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları kişilik tiplerine bakılırsa manalı seviyede farklılık göstermektedir(P: 0.000, P˂.05). A tipi kişiliğe sahip iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ( ????̅:2,3583), B tipi kişiliğe sahip iştirakçilerin otomatik fikir çoğunluklarına ( ????̅:1,7215) göre daha yüksektir. Ayrıyeten yapılan bir çalışmada A tipi bireylerde gerilim belirtileri daha fazla görülmüştür(Şahin, Hisli ve Basım ve Güler, 2009). Bu gerilim belirtileri, beraberinde korkuya ve otomatik niyet sıklığının fazla bulunmasına yol açacaktır. Otomatik niyet sıklığı fazla olan bireylerde de depresyona yatkın fikirler yüklü olarak bulunacaktır. Yedinci Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın yedinci alt sorunu “Katılımcıların otomatik fikir çoğunlukları cinsiyetlerine göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına nazaran elde edilen bilgiler üzerinde t testi kullanılmıştır. iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları cinsiyetlerine bakılırsa manalı seviyede farklılık göstermemektedir(P: 0.059, P>.05). Bayan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları ( ????̅:2,1336), Erkek iştirakçilerin otomatik niyet çoğunluklarına (????̅:1,9659) göre daha yüksektir. Bayan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları daha yüksek çıkmıştır. Yani bayanlarda depresyona yatkın kanılar daha fazla bulunmaktadır. Bu hususta bayanların ekonomik durumu, eğitim durumu ve toplumsal hayatı dikkate alınmalıdır. Literatürde otomatik fikirler sıklığı ve cinsiyet içinde manalı farklılık bulunmamıştır. Sekizinci Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın sekizinci alt sorunu “Katılımcıların otomatik fikir çoğunlukları uygar durumlarına göre manalı farklılık göstermekte midir?” olarak söz edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına bakılırsa elde edilen datalar üzerinde t testi kullanılmıştır. iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları uygar durumlarına bakılırsa manalı seviyede farklılık göstermemiştir(P: 0.224, P>.05). Evli olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları ( ????̅:1,9534), Bekar olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunluklarına ( ????̅:2,0604) bakılırsa daha düşüktür. Literatürde Otomatik fikirler sıklığı uygar durum içindeki ilgiyi inceleyen çalışmalara rastlanamamıştır. Ama görüş belirtmek istenirse, evli olan iştirakçilerin aile hayatı kurdukları için otomatik fikir sıklığının daha az çıktığı söylenebilir. Dokuzuncu Alt Soruna Yönelik Bulgular ve Yorum Araştırmanın dokuzuncu alt sorunu “Katılımcıların otomatik niyet çoğunlukları eğitim durumlarına nazaran manalı farklılık göstermekte midir?” olarak tabir edilmiştir. Bu sorunun tahlilinde otomatik fikir sıklığına bakılırsa elde edilen bilgiler üzerinde F testi kullanılmıştır. homojen dağıldığı görülmektedir(p=0,051; p>0,05). Tabloda iştirakçilerin eğitim durumuna bakıldığında, ilköğretim seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları (????̅:2,1487), ortaöğretim seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları (????̅:2,2108), Ön lisans seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları (????̅:2,0558), Lisans seviyesinde olan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ( ????̅:1,8409)’dur. Eğitim seviyesi arttıkça otomatik fikir sıklığı azalmaktadır.katılımcıların otomatik fikir çoğunlukları eğitim durumlarına göre manalı seviyede farklılık göstermektedir(P: 0.001, P˂.05). lisans mezunu iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları seviyesi, ilköğretim, ortaöğretim ve ön lisans mezunu iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları düzebir daha göre daha düşük düzeydedir. Lisans mezunu iştirakçilerin otomatik niyet sıklığının az çıkma sebepleri içinde iş bulma imkanları, ekonomik durum ve toplumsal hayat üzere durumlar sayılabilir.
SONUÇ VE TEKLİFLER
Bu araştırma bireylerin sahip olduğu kişilik tipleri ve otomatik niyet çoğunluklarına bakmak; bu dataların kimi değişkenlere (Cinsiyet, uygar durum ve eğitim durumu) nazaran manalı farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymak hedefi ile yürütülmüştür. Sonuçlar Araştırmanın sonuçları şöyleki sıralanabilir: 1. Araştırmaya katılanların % 47,3’ü A-Tipi kişilik özelliğine sahipken, %52,7’si B-Tipi kişilik özelliğine sahiptir. Kişilik tipi ölçeğinde en düşük puan 25, en yüksek puan 125’tir. Ortanca puan olan, 75 ve üstü puan alan iştirakçiler A tipi kişilik olarak sayılmıştır. 2. Araştırma, kişilik tipleri, cinsiyet, uygar durum ve eğitim durumları açısından incelendiğinde bayanlarda ve erkeklerde B tipi kişiliğe sahip olan kişi sayısı daha fazla çıkmıştır. Evli ve Bekar iştirakçilerin her ikisinde de B tipi kişiliğe sahip olan iştirakçi daha fazla çıkmıştır. Ortaöğretim ve ön lisans mezunları iştirakçilerde B tipi kişiliğe sahip olan iştirakçi sayısı daha fazla çıkmıştır. 3. Araştırmada iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ölçeğine verdikleri karşılıklara bakıldığında, aritmetik ortalaması en yüksek olan sorular; “Keşke öteki bir yerde olsaydım”, “Bir şeylerin değişmesi gerek” , “keşke daha düzgün bir insan olsaydım” olarak tabir edilmiştir. Aritmetik ortalaması en düşük olan sorular; “Kendimden nefret ediyorum”, “hiç bir vakit başaramayacağım”, “değersiz bir insanım” olarak tabir edilmiştir. Standart sapması en yüksek olan soru; “Keşke daha uygun bir insan olsaydım” olarak söz edilmiştir. Standart sapması en düşük olan soru; “Kendimden nefret ediyorum” olarak söz edilmiştir. 4. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve kişilik tipleri bakımından incelendiğinde, iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları kişilik tiplerine göre manalı seviyede farklılık göstermiştir. A tipi kişiliğe sahip olan iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları daha yüksektir. 5. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve cinsiyet açısından incelendiğinde, iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları ve cinsiyetleri içinde manalı seviyede farklılık bulunmamıştır. 6. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve uygar durumlar açısından incelendiğinde iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları uygar durumları içinde manalı farklılık bulunmamıştır.(Tablo 10). 7. Araştırma, otomatik fikir çoğunlukları ve eğitim durumları açısından incelendiğinde iştirakçilerin otomatik fikir çoğunlukları eğitim durumları içinde manalı farklılık görülmüştür. Lisans mezunu iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları seviyesi, ilköğretim, ortaöğretim ve ön lisans mezunu iştirakçilerin otomatik niyet çoğunlukları düzebir daha nazaran daha düşük düzeydedir . Teklifler Bu başlık altında uygulayıcılara ve araştırmacılara farklı ayrı tekliflerde bulunulmuştur.
Uygulayıcılara Teklifler
1. Çalışmada A tipi kişiliğe sahip iştirakçilerde otomatik niyet sıklığı daha yüksek çıkmıştır. Bu bireylere gerekli ruhsal yardımın yapılması onların korku ve otomatik fikir sıklığını azaltacağı düşünülmektedir. 2. Çalışmada ilköğretim mezunu iştirakçilerin, otomatik fikir çoğunlukları düzeyi daha fazla çıkmıştır. Bu bahiste ilköğretim mezunu bireylere gerekli maddi ve manevi yardımın yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir Araştırmacılara Teklifler 1. Araştırmada erkek iştirakçilerin, bayan iştirakçilere bakılırsa çok fazla olduğu görülmüştür. sonrasındasında yapılacak çalışmalarda bayan iştirakçilere da tartı verilmesi katkı sağlayacak ve bu sayede çalışmanın bayanlar üzerinde tesiri daha net ortaya çıkacaktır. 2. Otomatik niyet sıklığının uygar durum değişkeni açısından etkilenmesiyle ilgili literatürde hiç bir çalışma bulunamamıştır. Bu mevzudaki çalışmalara daha fazla tartı verilmelidir. Zira bireylerin uygar durumlarını etkileyen faktörleri bilmek onlara sağlanacak ruhsal yardımda katkıda bulunacaktır. 3 Araştırmaya katılanlar meslek kümelerine bakılırsa ayrılmamıştır. ondan sonrasında yapılacak çalışmalarda bu hususun dikkate alınmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.